کسری بودجه و برنامه ی دولت
بر اساس آنچه آمارها نشان میدهد در پنج ماهه ی ابتدای سال جاری تنها 46 درصد از درآمدهای پیش بینی شده ی دولت در بودجه محقق شده است و درآمدهای حاصله به خصوص درآمدهای به دست آمده از فروش نفت با آنچه پیش بینی شده بود، فاصله ی چشم گیری دارد.
بر اساس بررسی های انجام شده منابع بودجه ای دولت در این پنج ماه عمدتا از محل تنخواه گردان خزانه تامین شده است و به نظر می رسد دولت برای تامین مالی بودجه همچنان به درآمدهای نفتی متکی ست. اما بروز کرونا و کاهش تقاضای نفت در مقیاس جهانی و همچنین تحریم های اعمال شده در زمینه فروش نفت، موانعی بودند که اجازه ندادند درآمدهای پیش بینی شده از فروش نفت محقق شود.
حال در این شرایط برخی از نمایندگان مجلس خواستار ارائه ی متمم بودجه به بهارستان برای جلوگیری از بیشتر شدن کسری بودجه شده اند.
تامین منابع مالی بودجه بزرگترین چالش دولت در چند سال اخیر بوده است. پس از اعمال تحریم ها، مهمترین منبع درآمد دولت که فروش نفت بود با موانع جدی روبرو شد. هر چند در سال های ابتدایی اعمال تحریم ها به دلیل برخی از معافیت ها و همچنین قیمت جهانی نفت، چندان اثر تحریم ها خود را نشان نداد اما از سال 98 تحریم ها با شدت بیشتری اعمال شد و دولت را از تامین منابع مالی حاصل از فروش نفت با مشکل روبرو کرد. در شرایطی که در سال 98 تنها یک سوم درآمدهای نفتی دولت محقق شد و در سال گذشته نیز تنها 1.2 میلیارد دلار درآمد از فروش نفت داشتیم اما مسئولان در بودجه سال 1400 همچنان به فروش نفت امیدوار بودند. پیش بینی فروش 2.3 میلیون بشکه نفت در روز نشان از امید دولت به احیای برجام و لغو تحریم ها دارد. امیدی که تا واقعیت فاصله دارد و تحقق آن چندان قوی به نظر نمی رسد.
بررسی درآمدها و هزینه های دولت در ماه های اولیه سال نیز نشان میدهد که دولت در تحقق سایر منابع درآمدی خود هم موفق عمل نکرده ست. در پنج ماهه ی ابتدای سال پیش بینی می شد که دولت 486 هزار میلیارد تومان درآمد داشته باشد در حالی که تنها 225 هزار میلیارد آن وصول شده است. این عدد 46 درصد از درآمد بودجه ی 5 ماهه و تنها 18 درصد از درآمد بودجه ی کل است.
در پنج ماهه ی 1400 پیش بینی می شد که 150 هزار میلیارد تومان نفت فروش برود اما تنها 23 هزار میلیارد تومان آن وصول شد یعنی در حدود 9 درصد که بسیار نگران کننده است.
در این شرایط نمایندگان مجلس خواستار ارائه لایحه ی متمم بودجه از سمت دولت شده اند. اما مساله مهم در خصوص ارائه متمم بودجه، شناسایی منابع درآمدی جدید توسط دولت است که در حال حاضر با توجه به رکود اقتصادی، درگیری با کرونا، ادامه تحریم ها و عدم فروش نفت، کشف منابع درآمدی جدید دور از ذهن به نظر می رسد.
اما سازمان برنامه و بودجه اعتقاد دارد که نیازی به متمم بودجه نیست و در صورت ضرورت اصلاحیه ارائه می دهند. ارائه ی اصلاحیه به معنی کم کردن از یک یا چند بخش و یا اضافه کردن به بخش های دیگر بدون تغییر در سقف اعتبارات است.
در این شرایط باید منتظر برنامه ی وزیر اقتصاد و همچنین سازمان برنامه و بودجه برای حل مشکل کسری بودجه بود. در هر صورت اگر دولت چاره ای جز استقراض از بانک مرکزی نداشته باشد باید بسیار نگران تر از پیش چشم به راه تورم و افزایش نقدینگی در ماه های آینده باشیم.
