بنزین ارزان‌تر از آب‌معدنی؛ فاجعه‌ی بزرگ کشور
پایین نگه داشتن قیمت بنزین جز تورم، آلودگی هوا، ترافیک، قاچاق سوخت و از دست رفتن جان هزاران نفر در تصادفات جاده‌ای چه ارمغان دیگری برای اقتصاد ایران داشته است؟ آیا طی چند دهه‌ی گذشته توانسته‌‌ایم با پایین نگه داشتن قیمت انرژی و سوخت، تورم موجود در جامعه را مهار کرده و فقر و نابرابری را کاهش دهیم؟ آیا وقت آن نشده که به سیاست‌های اقتصادی پیشین شک کنیم و دست از نابودی صدها هزار میلیارد تومان از منابع ملی بکشیم؟
اقتصاد ایران؛ فرسنگ‌ها دور از اقتصاد جهان
بخش بزرگی از جامعه گمان می‌کنند به دلیل استراتژیک بودن بنزین در اقتصاد ایران گرانی بنزین به طور فزاینده‌ای بر روی گرانی تمام کالاها اثر خواهد گذاشت اما آیا واقعا اینطور است؟! اگر این چنین است چرا بنزین در کشورهای توسعه یافته 5 یا 6 برابر گران‌تر از بنزین داخلی است اما تورم آن‌ها در حدود 3 یا 4 درصد است. آیا اقتصاد ایران با اقتصاد دنیا متفاوت بوده و تافته‌ی جدابافته است؟! به نظر می‌رسد برای نجات اقتصاد بیمار ایران چاره‌ای جز قبول اشتباهات گذشته و بازگشت به اصول اقتصادی جهان مدرن امروزی نیست.
تورم بالا؛ زیر سر بنزین ارزان
ایران در حال حاضر جزء هفت کشوری است که بیشترین تورم را در دنیا دارد. تورم ایران در حال حاضر 45.8 درصد اما تورم دنیا حدود 3.5 درصد است. آیا سایر کشورهای جهان از راه پایین نگه داشتن قیمت انرژی در کشور خود توانسته‌اند تورم را مهار کنند یا به گونه‌ای دیگر رفتار کرده‌اند؟ اکثر کشورهای دنیا با رجوع به علم اقتصاد به طور کامل موفق به کنترل و مهار تورم شده‌اند و 25 سال است که تورم کل دنیا زیر 10 درصد است با این حال چرا ما به این سمت و سو حرکت نمی‌کنیم؟!
همان‌گونه که تورم و گرانی کالاها نامطلوب است سرکوب قیمت هر کالا و ارزان نگه داشتن آن به شکل دستوری نیز اثرات نامطلوب بسیاری بر روی اقتصاد یک کشور می‌گذارد. درواقع قیمت هر کالایی از جمله بنزین باید به طور آزادانه و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود این مطلوب‌ترین حالتی است که برای بازار یک کالا می‌توان متصور شد. اقتصاددانان معتقد هستند تنها در این حالت است که اقتصاد می‌تواند رشد کند و منفعت تولیدکننده و مصرف‌کننده به حداکثر خود برسد.
آنچه باعث تورم در همه‌ی کشورهای دنیا می‌شود چاپ پول و افزایش نقدینگی است و در نتیجه استقلال بانک مرکزی از دولت شاه‌کلید مهار تورم در دنیاست. درواقع وقتی دولت اجازه مداخله در همه امور را داشته باشد بانک مرکزی نمی‌تواند در مقابل درخواست دولت مقاومت کند و دولت هر گاه که با کسری بودجه مواجه شد به این ارگان فشار می‌آورد و آن را مجبور می‌کند تا پول چاپ کند. اسکناس چاپ شده اضافی هزینه‌های دولت را تأمین می‌کند اما سیلاب نقدینگی و موجی از تورم را در جامعه به راه می‌اندازد که نمی‌توان با قیمت‌گذاری دستوری، سرکوب قیمت و یا سوبسید لحاظ کردن بر روی بنزین مقابل آن ایستادگی کرد.
ارزانی قیمت بنزین به چه بهایی؟!!
مردم ایران طی دهه‌های گذشته تاوان سنگینی بابت ارزان بودن انرژی در ایران داده‌اند که عمدتا از آن غافل بوده‌اند. بسیاری از مردم نمی‌دانند که ارزانی بنزین به نسبت سایر کالاها مایه‌ی بسیاری از مشکلات اقتصادی آن‌ها بوده است و به همین دلیل در برابر اصلاح قیمت بنزین و حذف یارانه آن واکنش نشان داده و مقاومت می‌کنند.
وقتی قیمت نسبی بنزین در مقایسه با دیگر کالاهای موجود در اقتصاد پایین است مصرف آن افزایش می‌یابد که همین عامل باعث شده آلودگی هوا، ترافیک و تعداد خودروهای موجود در جاده زیادتر شده و درنتیجه صدمات مالی و جانی ناشی از تصادفات نیز افزایش یابد. علاوه بر این هزاران دلار از منابع ملی ایران که می‌توانست با یک سرمایه‌گذاری درست و اصولی منجر به رشد اقتصادی پایدار شده و برای آیندگان محفوظ ماند نیز در اثر الگوی نادرست مصرف دود شده و به هوا رفته است.
حمل‌ونقل عمومی توسعه‌نیافته؛ ثمره بنزین ارزان
طی سالیان زیادی به دلیل ارزانی بنزین هزینه‌ی استفاده از خودرو پایین بوده و بخش بزرگی از جامعه ترجیح داده‌اند بیشتر از خودرو شخصی خود استفاده کنند و از وسایل عبور و مرور عمومی کمتر استقبال شده است. همین عامل باعث شده است تا حمل‌ونقل عمومی به میزانی که باید رشد نداشته باشد. درواقع به دلیل ارزانی نسبی قیمت بنزین تقاضا برای حمل‌ونقل عمومی پایین است و همین عامل سودآوری سرمایه‌گذاری در این بخش را کاهش داده و مانع از رشد و توسعه این بخش از صنعت شده است. پیش‌بینی می‌شود با اصلاح قیمت بنزین تمایل بخشی از جامعه برای خرید خودرو کاهش یافته و استقبال آن‌ها از حمل‌ونقل عمومی افزایش یابد و همین عامل اوضاع حمل‌ونقل عمومی را بهبود بخشد.
اثر حذف سوبسید بنزین بر روی بازار خودرو
واقعی شدن قیمت بنزین باعث خواهد شد تقاضای خودرو در مجموع کاهش یابد و درنتیجه قیمت خودرو با شیب کمتری رشد کند. درواقع تنها کسانی که واقعا به خودرو احتیاج دارند آن را خریداری می‌کنند و قدری از خرید سوداگرانه خودرو کاهش می‌یابد. خودروهای پرمصرف و قدیمی در مقایسه با خودروهای کم‌مصرف و نو ارزان‌تر می‌شوند چرا که تقاضا برای خرید این خودروهای مستهلک به طور شدیدی کاهش می‌یابد و با سرعت بیشتری از رده خارج می‌شوند.
اصلاح قیمت بنزین ایران را سبزتر می‌کند
وقتی قیمت بنزین واقعی شود کارخانه‌های خودروسازی داخلی مانند سایپا و ایران‌خودرو به سمت تولید خودروهای کم‌مصرف‌تر، گازسوز، هیبریدی و برقی حرکت می‌کنند زیرا این خودروها به طور نسبی گران‌تر شده و پرسودترند و تقاضا برای خودروهای پرمصرف کاهش می‌یابد. درواقع افزایش قیمت بنزین با جایگزینی انرژی‌های پاک مانع عمیق‌تر شدن مشکلات محیط‌زیستی در کشور می‌شود. کاهش آلودگی هوا به کاهش بیماری‌هایی از جمله سرطان و هزینه‌های سرسام‌آور مالی و جانی ناشی از آن منتهی می‌شود و جامعه‌ای سبزتر را به ما هدیه می‌بخشد.
افزایش قیمت بنزین؛ ریشه تورم را می‌خشکاند
قیمت بنزین درحال حاضر در کشورهای همسایه حوزه خلیج فارس حدود 15 هزار تومان است که البته در برخی کشورهای منطقه حتی تا 20 هزار تومان هم بالا می‌رود. فرض کنید قیمت بنزین درحال حاضر در کشور به 15 هزار تومان می‌رسید و دیگر خبری از قیمت بنزین با نرخ‌های 1500 تومانی و 3000 تومانی نبود. با 6.5 برابر شدن قیمت بنزین اگر مصرف بنزین 30 درصد هم کاهش یابد به چیزی حدود 60 میلیون لیتر در روز می‌رسیم. بنابراین 25 میلیون لیتر در روز صرفه‌جویی کرده و از دود شدن 375 میلیارد تومان منابع ملی کشور در هر روز پرهیز می‌کنیم که با صادرات آن می‌توان سالانه بیش از 135 هزار میلیارد تومان از کسری بودجه‌ی دولت را تأمین کرد. همینطور به دلیل مصرف 60 میلیون لیتر بنزین 15 هزار تومانی 630 میلیارد تومان به درآمدهای پالایشگاه‌ها و تولیدکنندگان بنزین در داخل کشور اضافه می‌شود که می‌توانند در جهت تحقیق و توسعه، بالابردن بهره‌وری و افزایش ظرفیت تولید هزینه کرد و درنتیجه درآمدهای صادراتی کشور را هم افزایش داد. پس می‌توان گفت با اصلاح قیمت بنزین در هر روز هزار میلیارد تومان و در یک سال 365 هزار میلیارد تومان از هدر رفتن منابع ملی جلوگیری شده است که بیش از کل کسری بودجه دولت تا پایان سال 1400 است. این یعنی برخلاف تصور عموم با حذف سوبسید بنزین نه تنها تورم تشدید نمی‌شود بلکه می‌توان به سمت تورم تک‌رقمی حرکت کرد چرا که ریشه تورم کسری بودجه دولت و چاپ پول است و واقعی شدن قیمت بنزین ریشه تورم را نشانه گرفته و می‌سوزاند.
