توزیع رانت در بخش سنگ آهن
با تصویب 25 درصدی عوارض صادرات سنگ آهن و سپس وضع قانون محدودیت و کاهش صادرات به منظور جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی کشور، فعالان معدنی و صاحبان معادن سنگ آهن با مشکلات زیادی طی یکسال و نیم گذشته رو به رو شده اند.
بنابراین یکی از فعالان حوزه سنگ آهن، میزان سرمایه گذاری در معادن سنگ آهن ایران که 34 درصد کاهش یافته را نمایانگر احتمال بروز بحران مهمی در بخش معادن سنگ آهن ایران دانست.
از طرفی ورود مجلس شورای اسلامی به تازگی در بحث قیمت گذاری سنگ آهن و فولاد آتش این مشکلات را شعله‌ور تر کرد. حال موضوع مهم و اساسی که مطرح می شود آن است که کاهش صادرات که کاهش صادرات مواد خام چه میزانی بر تولید صنعتی کشور موثر بوده و صاحبان معادن همچون سنگ آهن را با چه مشکلاتی رو به رو کرده است. موضوع مهمی دیگری که باید به آن پرداخته شود این است که دلیل تامین نشدن منابع مالی معادن سنگ آهن در روند صنعتی و تولیدی کشور چیست.
به عنوان فعال معدنی علت کاهش صادرات سنگ آهن را چطور ارزیابی می کنید؟
طی سال های متمادی قانون رفع موانع تولید در احکام برنامه توسعه کشور تصویب شده که صادرات هر نوع محصول به دلیل کنترل و تنظیم بازار ممنوع است و برای اجرای آن مقرراتی وضع شده که باید رعایت شود. در ادامه طی یکسال و نیم پیش محدودیت هایی در زمینه صادرات محصولات معدنی از جمله سنگ آهن مطرح شد که جایگاه قانونی نداشته است.
در مورد مفهوم خام فروشی و جلوگیری از اقدام که دلیل محدودیت های صادراتی بیان شده، کلمه خام را در مقابل سنگ آهن بکار نمی برند چرا که سنگ آهن خام به کلوخه سنگ آهن گفته می شود و زمانی که این کلوخ ها از معادن استخراج می شود دیگر خام نبوده و به عنوان مواد اولیه می تواند به کار گرفته شود.
کاهش صادرات سنگ آهن
اغلب کارشناسان و فعالان نه تنها در حوزه معدنی بلکه در سایر بخش ها معتقدند بیشترین سهم ارزش افزوده باید در داخل کشور بماند. پس اگر قدرت جذب سنگ آهن به عنوان مواد اولیه کشور وجود دارد، باید صنایع کشور از آن بهره‌برداری کنند تا ارزش افزوده مناسبی ایجاد شود. برای استفاده سنگ آهن در صنایع کشور نیز مصرف کننده و متقاضی باید نرخ و ارزش این محصول را بپردازد اما متاسفانه مدت هاست شاهد این اتفاق هستیم که فقط سنگ آهن ارزان خریداری می شود. طی سال های گذشته مجبور بودیم سهم عمده ای از سنگ آهن و کنسانتره های آن را صادر کنیم اما با اجرایی شدن روند طرح جامعه توسعه صنعت فولاد که بناست 55 میلیون تن ظرفیت تولید تا 1404 ایجاد شود، که این مقدار افزون بر 160 میلیون تن سنگ آهن نیاز داشته و بخش قابل ملاحظه ای از سنگ آهن تولیدی در صنایع داخل کشور قابل استفاده است. مشروط بر این که بنا قیمت واقعی سنگ آهن، این ماده معدنی قیمت گذاری می شود. ما به عنوان تولیدکنندگان بخش سنگ آهن ترجیح بر فروش سنگ آهن در داخل کشور به تولیدات و صنایع خود داریم. ضمن آنکه علاوه بر بالا رفتن سرعت و تولید میزان ارزش افزوده، این موضوع اشتغال زایی را نیز همراه دارد.
راهکار پیشنهادی برای رفع مشکلات معادن
به عقیده برخی مسئولان با بحث معادن و مواد معدنیاز جمله سنگ آهن به گونه سطحی و پوپولیستی (علوم گرایی) برخورد می کنند. فعالیت معدنی و بخش معادن نیاز به نگاه کارشناسی و ریزبینانه دارد. در عین حال همچنین غیریت عمومی نیاید از سوی مسئولان دولتی هدف گرفته شود و با جملاتی منفی مانند اینکه مردم نیاز به میلگرد و تیرآهن دارند مردم را تحریک نکنند چرا که مردم این روزها چه در مقام تولیدکننده و صاحب صنعت و چه در جایگاه های دیگر اجتماعی نیاز به ثبات برای ادامه فعالیت و زندگی دارند. تمام این ارزان فروشی هایی که در بخش فروش سنگ آهن به صنایع رخ می دهد، وارد جیب مصرف کننده نشده بلکه در دست واسطه گران و افرادی با رانت های طلایی قرار می گیرد.
متاسفانه در کشور ما در تمام بخش ها از جمله دولت و قوه قضایه و ... هرکجا احساس مشکل کنند، منشا آن را معادن و فعالیت معدنی تلقی می کنند با وجود آنکه در واقعیت خلاف آن ثابت شده است و برای حل مسائل کشور در ابتدا باید با بحث واسطه گری و رانت های مختلف مبارزه کرد.
