امروزه اگر به دور و اطراف خود نگاه کنیم کمتر چیزی می‌بینیم که جنسش فولادی نباشد و یا اینکه در تولید آن از فولاد استفاده نشده باشد چرا که بیشتر دستگاه‌های تولیدی، جنسی فولادی دارند. صنعت فولاد نقشی اساسی در صنعتی شدن یک کشور بازی می‌کند و اشتغال بسیار زیادی ایجاد می‌کند. می‌توان گفت تمام سیستم حمل‌ونقل، ساختمان‌سازی، خطوط انتقال نیرو، صنایع دفاعی و یا بهتر است بگوییم همه صنایع کشور به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به آهن‌آلات وابسته‌اند. با توجه به اهمیت بسیار زیاد فولاد در ساختار اقتصادی کشور، نوسانات قیمت آن تبعاتی خواهد داشت که به طور ملموس بر زندگی مردم عادی اثرگذار خواهد بود. به عنوان مثال در صورت افزایش قیمت آهن‌آلات، قیمت خودرو، انرژی و مسکن بلافاصله افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین قیمت آهن‌آلات در کشور بسیار حائز اهمیت است و به همان اندازه‌ای که اهمیت دارد پیش‌بینی آن نیز سخت و دشوار است. عوامل بسیار زیاد اقتصادی، سیاسی، جهانی، محیطی، فرهنگی و روانی به روی قیمت فولاد اثر می‌گذارند و همین تعدد پارامترهای اثرگذار که گاهی حتی در تضاد با یکدیگر عمل می‌کنند، تخمین قیمت آهن‌آلات را پیچیده‌تر می‌کند که در ادامه به برخی از این پیچیدگی‌ها خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
قیمت آهن‌آلات
در علم اقتصاد قیمت هر کالایی را عرضه و تقاضای آن تعیین می‌کند بنابراین عامل اصلی و مستقیمی که بر قیمت آهن‌آلات اثر می‌گذارد عرضه و تقاضای محصولات فولادی است و سایر عوامل به طور غیرمستقیم و به دلیل اثرگذاری بر روی عرضه و تقاضا قیمت را تحت تأثیر قرار می‌دهند. حال این سوال مطرح می‌شود که عرضه و تقاضا در بازار فولاد کشور به چه معناست. به مجموع آهن‌آلات تولید داخل که در بازار آماده فروش‌اند و واردات آن‌ها، عرضه و به مجموع آهن‌آلات مورد تقاضای داخل و صادرات آن‌ها، تقاضا می‌گوییم. هر چه قیمت فولاد افزایش پیدا کند تولید و عرضه آن بیشتر و تقاضای آن کمتر خواهد شد تا اینکه بالاخره در نقطه‌ای بازار به تعادل می‌رسد.
تصویر شماره 1- نمودار عرضه و تقاضای آهن‌آلات
همانطور که ملاحظه می‌کنید در نقطه تعادلی بازار فولاد، میزان عرضه و تقاضای تعادلی آهن‌آلات در قیمت تعادلی بازار با یکدیگر برابر است. حال اگر عواملی این تعادل را بر هم بزنند چه اتفاقی می‌افتد؟
به عنوان مثال اگر شمش که پایه‌ی اصلی تولید بسیاری از محصولات فولادیست را به عنوان نماینده‌ای از همه‌ی انواع مختلف مقاطع فولادی در نظر بگیریم، میزان عرضه و تقاضای شمش، قیمت آن را تعیین می‌کند. حال اگر یک عاملی مانند کاهش استخراج سنگ آهن این تعادل را بر هم بزند تولیدکنندگان فولاد با مشکل جدی روبه‌رو خواهند شد چون سنگ آهن، ماده اولیه اصلی تولید شمش‌های فولادیست. بنابراین تولید و یا عرضه شمش کاهش می‌یابد و هر کالایی که کمیاب‌تر بشود ارزش بیشتری پیدا کرده و قیمتش بالاتر می‌رود. اما این افزایش قیمت، آن دسته از تقاضاکنندگانی که توان پرداخت قیمت‌های جدید را ندارند از خرید خود منصرف می‌کند. بنابراین در تعادل جدید قیمت شمش بالاتر است اما میزان تولید و تقاضا کاهش یافته و این یعنی حجم خرید و فروش و معاملات آهن‌آلات کاهش می‌یابد. در واقع این تغییر نمودار عرضه که در بالا به آن اشاره شد را به سمت چپ منتقل می‌کند که در نمودار زیر نشان داده شده است.
نمودار شماره 2- انتقال نمودار عرضه شمش به سمت چپ
یکی از عوامل دیگری که بر قیمت آهن‌آلات اثرگذار است و در اقتصاد به طور مفصل به آن پرداخته می‌شود عامل مهم انتظارات تورمی است. انتظارات تورمی به این معناست که مردم انتظار دارند در آینده با تورم روبه‌رو شوند. با ذکر یک مثال اهمیت انتظارات و تأثیر آن بر قیمت فولاد را تشریح می‌کنیم. فرض کنید قیمت دلار یک شبه بالا برود این تغییر ناگهانی چه تأثیری بر قیمت شمش خواهد گذاشت و مکانیزم اثرگذاری آن به چه صورت خواهد بود؟ با افزایش قیمت دلار این سیگنال به تقاضاکنندگان شمش منتقل می‌شود که شرایط اقتصادی کشور بدتر شده است و بنابراین تقاضاکننده انتظار دارد قیمت شمش در آینده افزایش پیدا کند بنابراین ترجیح می‌دهد تقاضای آینده خود را به حال موکول کند. به همین دلیل تقاضای امروز شمش در بازار فولاد و در نتیجه قیمت امروزش افزایش پیدا می‌کند.
نمودار شماره 3- انتقال نمودار تقاضا شمش به سمت راست
همانطور که در نمودار بالا مشخص است در یک افق زمانی کوتاه مدت پس از شک وارده به بازار فولاد در اثر افزایش نرخ ارز، تعادل بازار به هم می‌خورد، میزان خرید و فروش بیشتر شده و قیمت آن نیز زیاد می‌شود تا تعادل جدیدی شکل بگیرد. اما در بلندمدت عرضه شمش نمی‌تواند بیشتر از ظرفیت اقتصادی کشور باشد و خرید و فروش‌ها و معاملات به همان مقدار قبل از بر هم خوردن تعادل باز می‌گردد ولی با قیمت‌هایی بالاتر.
با توجه به آنچه گفته شد هر عامل دیگری مانند اتفاقات سیاسی که می‌تواند بر روی نرخ ارز تأثیر بگذارد بر روی قیمت شمش و دیگر محصولات فولادی نیز اثر خواهد گذاشت. مثلا اگر در اثر توافقات و مذاکرات سیاسی سطح تنش میان ایران و آمریکا پایین‌تر بیاید و تحریم‌های اقتصادی ایران کاهش یابد، قیمت دلار کاهش یافته و به دنبال آن قیمت آهن‌آلات نیز کاهش می‌یابد. در این حالت انتظارات تورمی کاهش می‌یابد و این انتظار به وجود می‌آید که در آینده قیمت آهن‌آلات به دلیل کاهش نرخ ارز، کاهش یابد و در نتیجه تقاضاکننده، تقاضای امروزش را نیز به فردا موکول می‌کند. در این حالت نمودار تقاضای شمش به سمت چپ انتقال یافته است که این یعنی هم حجم معاملات و هم قیمت روز در کوتاه مدت کاهش می‌یابد. بنابراین یک عامل مهم دیگر اثرگذار بر قیمت فولاد، قیمت دلار است که از طریق تغییر انتظارات سمت تقاضا عمل می‌کند.
می‌دانیم که تولید فولاد یک صنعت انرژی‌بر است و دولت در راستای سیاست حمایتی که از تولید داخل دارد بر روی انرژی مورد استفاده توسط کارخانجات فولادسازی یارانه وضع کرده و بنابراین انرژی را ارزان‌تر از ارزش واقعی‌اش در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌دهد. حال اگر دولت تصمیم بگیرد این سوبسید انرژی را از صنعت فولاد حذف کند چه اتفاقی می‌افتد؟ در این صورت هزینه تولید افزایش پیدا می‌کند و بنابراین عرضه آهن‌آلات و در نتیجه حجم معاملات کم می‌شود و قیمتش افزایش می‌یابد. بنابراین پس از شک وارده به بازار فولاد در اثر افزایش قیمت انرژی، تعادل بازار به هم می‌خورد. میزان خرید و فروش فولاد کم شده و قیمت آن زیاد می‌شود تا تعادل جدیدی شکل بگیرد پس تغییر سیاست‌های دولت نیز می‌تواند قیمت آهن‌آلات را تحت تأثیر قرار دهد. در این حالت نیز نمودار عرضه به سمت چپ انتقال یافته است.
تورم نیز بر قیمت مقاطع فولادی اثرگذار است. فرض کنید تولیدکننده‌ای ورق گالوانیزه یا لوله مانیسمان تولید می‌کند. وقتی تورم وجود دارد یعنی قیمت مواد اولیه‌اش و همینطور دستمزد کارگرانش هر دو افزایش پیدا کرده است بنابراین هزینه تمام شده محصولات تولیدی‌اش افزایش پیدا کرده است. پس برای رسیدن به همان حاشیه سود قبلی چاره‌ای ندارد جز اینکه قیمت ورق گالوانیزه و لوله مانیسمان تولیدی خود را افزایش دهد. به همین ترتیب کلیه صنایعی که به این محصولات فولادی وابسته‌اند و برای تولیدات خود از این دو مقطع فولادی استفاده می‌کنند نیز مجبورند قیمت محصولات خود را افزایش دهند.
قیمت‌های جهانی نیز بر روی قیمت مقاطع فولادی کشور موثرند. در نظر بگیرید قیمت میلگرد جهانی افزایش یابد در این صورت عرضه‌کنندگان با توجه به سودآوری بیشتر صادرات، ترجیح می‌دهند میلگرد بیشتری صادر کنند، در نتیجه نمودار عرضه میلگرد به سمت چپ انتقال می‌یابد و میزان خرید و فروش آن در داخل کشور کاهش یافته و قیمت آن افزایش می‌یابد. به همین ترتیب کاهش قیمت جهانی میلگرد موجب افزایش واردات و عرضه در داخل کشور می‌شود و نمودار عرضه میلگرد را به سمت راست منتقل می‌کند. در نتیجه حجم معاملات میلگرد بیشتر شده و قیمت آن نیز کاهش می‌یابد. اما به خاطر شرایط خاص کشور ما، قوانین دست و پاگیر گمرک، تحریم‌های اقتصادی و بانکی و زمانبر بودن بازاریابی خارجی معمولا این تغییرات با تاخیر و کند انجام می‌گیرد. در مقابل اما نوسانات قیمت ارز و انتظارات تورمی بر روی قیمت آهن‌آلات خیلی سریع اثر می‌گذارند.
بیشتر بخوانید: بررسی انواع آهن آلات ساختمان
انواع آهن‌آلات
همه عوامل برشمرده شده مانند قیمت ارز، رویدادهای سیاسی، سیاست‌های دولتی، انتظارات و... که تعادل سیستم عرضه و تقاضا را بر هم می‌زنند بر قیمت تمام مقاطع فولادی موثراند چرا که عمده مقاطع فولادی از شمش ساخته می‌شوند. می‌دانیم میلگرد از شمش تولید می‌شود بنابراین وقتی در مورد قیمت میلگرد صحبت می‌کنیم باید بدانیم قیمت میلگرد تحت تأثیر قیمت شمش است و مثلا اگر صادرات شمش ایران زیاد شود پس قیمت شمش و در نتیجه قیمت میلگرد نیز در ایران زیاد خواهد شد. همچنین می‌دانیم مثلا لوله فولادی یا پروفیل جزء مقاطع فولادی هستند که از ورق فولادی تولید می‌شود. بنابراین قیمت لوله فولادی و پروفیل علاوه بر فاکتورهای گفته شده به قیمت ورق فولادی نیز بستگی خواهد داشت. بنابراین اگر تولید ورق سیاه در کشور با مشکل روبه‌رو شود و قیمت آن افزایش یابد قیمت لوله درزدار و پروفیل بالا خواهد رفت. همانطور که ملاحظه می‌شود مقاطع فولادی مختلف مانند دانه‌های یک زنجیر به هم متصل‌اند و بنابراین در بلندمدت قیمت همه مقاطع فولادی در مقابل تغییرات کلان اقتصادی مانند افزایش نرخ ارز، در یک جهت و به یک اندازه نوسان می‌کند.
بیشتر بخوانید: تاثیر متقابل اقتصاد و قیمت آهن آلات
قیمت آهن دست دوم (قیمت آهن قراضه)
به انواع مختلف کانتینرها، سوله‌ها، کانکس‌ها و دستگاه‌های آهنی که قبلا استفاده شده‌اند و در حال حاضر استفاده چندانی ندارند آهن قراضه می‌گویند. قیمت این نوع آهن که به آن آهن دست دوم نیز گفته می‌شود خیلی پایین‌تر از قیمت آهن نوست و حتی گاهی به نصف آن نیز می‌رسد. همین عامل مهم باعث می‌شود که تقاضای آن بالا باشد اما باید توجه کرد که نکات ایمنی در استفاده از آهن دست دوم به طور کامل رعایت شده باشد و تحمل بار یا فشار را داشته، دارای خوردگی و زنگ زدگی نباشد. بنابراین فقط نباید به پایین بودن قیمت آهن قراضه توجه کرد بلکه برای استفاده از آن در ساخت و ساز نیاز به کار کارشناسی شده وجود دارد و باید به طور دقیق بررسی شود که آیا دارای استانداردهای لازم ساختمانی هست یا نه.
اما آهن قراضه یا همان آهن دست دوم کاربرد دیگری هم دارد و می‌تواند به عنوان مواد اولیه در اختیار کارخانه‌های تولید فولاد قرار گیرد تا با استفاده از ذوب کردن آن‌ها در کوره به شمش‌های فولادی تبدیل شوند. این خاصیت برگشت‌پذیری یکی از خواص بسیار خوب آهن‌آلات محسوب می‌شود که هم در صرفه‌جویی انرژی و هم در حفظ محیط زیست بسیار تأثیرگذار است.
تصویر شماره 1 - آهن قراضه
قیمت کیلویی آهن
قیمت آهن‌آلات مختلف معمولا به صورت کیلویی محاسبه شده و خرید و فروش می‌شود. قیمت یک کیلوگرم آهن را قیمت کیلویی آهن می‌نامند. به این صورت که حجم مقطع فولادی حساب شده و در چگالی آن ضرب می‌شود تا وزن آن بدست بیاید و سپس این عدد را در قیمت واحد وزن ضرب می‌کنیم. چگالی مقاطع فولادی مختلف بسته به ترکیب وزنی آن بین 7.75 تا 8.05 کیلوگرم بر متر مکعب است اما چون مقدار کمی با هم متفاوت‌اند برای ساده‌سازی چگالی همه آن‌ها را 7.86 کیلوگرم بر متر مکعب در نظر می‌گیرند. به عنوان مثال برای محاسبه‌ی قیمت ورق سیاه از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
طول(متر) * عرض(متر) * ضخامت(میلیمتر) * 0.00786*وزن ورق سیاه(کیلوگرم) = قیمت ورق سیاه