جوش شیاری چیست؟
جوش شیاری یکی از سریع ترین روش های جوش و اتصال قطعات فلزی به یکدیگر است و کاربرد زیادی در صنایع مختلف دارد. در صنعت لوله سازی، نفت و پتروشیمی و صنعت گاز برای اتصال خطوط لوله انتقال از جوش شیاری استفاده می شود. در ساختمان سازی بیشتر از جوش نبشی استفاده می شود اما جوش شیاری نیز پس از جوش نبشی برای اتصال قطعات مختلف سازه ی فولادی بسیار پرکاربرد است.
تصویر شماره 1 – جوش شیاری
برای جوش شیاری باید لبه های یک یا هر دو قطعه از یک یا دو طرف با زاویه و فاصله مناسب در کنار یکدیگر قرار بگیرند.
بر اساس میزانی که مذاب جوشکاری در قطعه نفوذ میکند جوش شیاری به دو دسته تقسیم بندی می شود.
جوش شیاری با نفوذ کامل CJP
در این نوع، جوش در تمام ضخامت قطعه نفوذ میکند و از استحکام و مقاومت زیادی برخوردار داست.
جوش شیاری با نفوذ نسبی PJP
در جوش شیاری ناقص، جوش به طور کامل در ضخامت قطعه نفوذ نمی کند و نفوذ جوش در قطعه به صورت نسبی انجام می شود.
هدف از جوش شیاری انتقال کل نیروی قطعاتی که متصل شده به یکدیگر است بنابراین مقاومت جوش باید برابر و یا بیشتر از فلز پایه باشد. برای این منظور باید به کمک تست های غیر مخرب از میزان نفوذ جوش در فلز مطمئن شد.
همچنین از نظر شکل آمادهسازی لبه ها نیز جوش شیاری را می توان به گروه های مختلف تقسیم کرد که در ادامه مقاله به آنها خواهیم پرداخت.
تصویر شماره 2 – لبه سازی برای جوش شیاری
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
برخی از معیارها برای انتخاب نوع جوش (شیاری یا گوشه) عبارتند از:
- محل استفاده از قطعه
- خواص فیزیکی مورد نظر
- خواص مکانیکی مورد نظر
- میزان استحکام مورد نیاز
- هزینه
انواع اتصال جوش شیاری
جوش شیاری می تواند برای انواع اتصالات به کار برده شود. انواع اتصالات عبارتند از:
- اتصال لب به لب
- اتصال پوششی
- اتصال سپری
- اتصال گوشه
- اتصال لبه
جوش شیاری در ساختمان ها عموما برای یکپارچه کردن ورق ها برای تولید ستون های قوطی، تیرورق و اتصالات گیردار تیر به ستون به کاربرده می شود. باید به این مساله توجه کرد که هندسه ی درز در کیفیت جوش شیاری تاثیر بسیار زیادی دارد. به همین منظور لازم است با اجزای مختلف شیار آشنایی داشته باشیم. در حالت اتصال لب به لب، تمام حالت های مختلف جوش شیاری را می توان پیاده کرد. مهم ترین بخش های یک اتصال لب به لب با جوش شیاری عبارت است از:
- دهانه ی ریشه درز (Root Opening)
به فاصله ی بین دو قطعه، دهانه ی ریشه گفته می شود. این فاصله به اندازه ای در نظر گرفته می شود که نوک الکترود جوشکاری بتواند به ریشه دسترسی داشته باشد.
- پیشانی ریشه (Root Face)
برای جلوگیری از سوختن ریشه ی جوش و یا ریختن مواد مذاب، قطعات به صورت قائمه در می آیند. ضخامت این قسمت قائم ضخامت ریشه نامیده می شود.
- سطح شیار (Groove Face)
سطح داخلی شیاری ست که جهت انجام عملیات جوشکاری ایجاد شده است.
- زاویه پخ لبه ی درز (Bevel Angle)
در جوش شیاری هدف آمادهسازی لبه ها و ایجاد نفوذ جوش در ضخامت ورق است. در این جوش باید از ترکیب کامل بین جوش و فلز پایه مطمئن شد. رسیدن به این هدف با انتخاب زاویه پخ مناسب امکانپذیر است.
- زاویه شیار (Groove Angle)
- زاویه ای که بین دو سطح شیار ایجاد می شود.
در شکل زیر می توانید بخش های یک اتصال لب به لب را مشاهده کنید.
تصویر شماره 3– هندسه اتصال لب به لب
بیشتر بخوانید: 5 روش اتصالات جوشکاری آهن
انواع جوش شیاری
جوش شیاری بر اساس آمادهسازی لبه به گروه های مختلفی تقسیم می شود که در ادامه به برخی از انواع آن اشاره خواهیم کرد.
جوش شیاری مربعی (Square Groove Weld)
این جوش نیاز به لبه سازی خاصی ندارد. لبه ی دو قطعه در کنار یکدیگر قرار داده شده و عملیات جوشکاری انجام می شود. لبه ها در این نوع جوش قائمه هستند و زاویه 90 درجه دارند. جوش نیز به صورت سرتاسری انجام می شود.
جوش شیاری مورب (Scarf Groove Weld)
در این جوش لبه سازی به صورت مورب انجام می شود.
جوش شیاری نیم جناغی (Bevel Groove Weld)
دراین جوش تنها یکی از قطعات به صورت زاویه دار آماده می شود و قطعه دیگر دارای زاوایه 90 درجه است.
جوش شیاری جناغی یا وی شکل (V-Groove Weld)
این جوش مانند نیم جناغی ست با این تفاوت که هر دو قطعه به صورت زاویه دار لبه سازی می شوند.
جوش شیاری نیم لاله ای (J-Groove Weld)
مانند جوش نیم جناغی است یعنی تنها یکی از قطعات لبه سازی می شود. شکل لبه به صورت هلالی ست و به حرف J انگلیسی شباهت دارد.
جوش شیاری لاله ای (U-Groove Weld)
مانند جوش نیم لاله اما هر دو سمت قطعه لبه سازی می شود و حرف U انگلیسی را تشکیل می دهد.
- جوش شیاری نیم جناغی لبه گرد (Flare-Bevel Groove Weld)
- جوش نیم جناغی لبه گرد همان جوش نیم جناغی ست که به صورت انحنا دار آماده شده است.
- جوش شیاری جناغی لبه گرد (Flare-Groove Weld)
در این نوع جوش لبه سازی هر دو قطعه از هر دو طرف به صورت گرد انجام شده است.
بیشتر بخوانید: جوشکاری ورق فلزی نازک
تفاوت جوش شیاری و جوش گوشه
درمقاله جوش نبشی به طور کامل توضحیاتی در مورد جوش گوشه یا جوش نبشی ارائه شد. همانطور که در آن مقاله آورده شده است جوش گوشه نیاز به آمادهسازی خاصی ندارد و تنها وظیفه انتقال بار را بر عهده دارد. اما در بعضی از کاربردها علاوه بر انتقال بار نیاز است تا خود جوش نیز به عنوان بخشی از فلز پایه توانایی تحمل نیروهای وارده را داشته باشد. در این موارد از جوش شیاری استفاده می شود. جوش شیاری بر خلاف جوش نبشی نیاز به لبه سازی دارد. این جوش با نفوذ کامل مقاومت بالایی در برابر خستگی و بارهای دینامیکی دارد.
تصویر شماره 4 – تفاوت جوش شیاری و جوش گوشه
جوش شیاری یا جوش گوشه؟
جوش شیاری و جوش گوشه هر کدام محاسن و معایب خود را دارند. با توجه به نوع طراحی و الزامات سازه باید نوع صحیح جوش توسط مهندس طراح انتخاب شود. عدم انتخاب نوع صحیح جوش می تواند باعث تحمیل هزینه های بی مورد و یا ضعف در اتصال قطعات بشود. هدف از جوش شیاری اتصال قطعات به یکدیگر با ظرفیت باربری بالا و همچنین مقاومت در برابر ضربه است. این نوع جوش هزینه ی بیشتری در مقایسه با جوش گوشه دارد چرا که نیاز به آمادهسازی لبه دارد از طرفی مدت زمان اجرای آن و همچنین هزینه ی متخصص جوشکاری را نیز باید لحاظ کرد. در برخی موارد استفاده از جوش گوشه نیاز را برطرف میکند و از نظر اقتصادی نیز به صرفه تر است. به هر حال طراح سازه با در نظر گرفتن همه جوانب وظیفه طراحی نوع جوش را بر عهده دارد.