تعریف سایز اسمی لوله

<h2 dir="rtl">سایز اسمی لوله چیست؟&nbsp;</h2> <p dir="rtl">برای اندازه گیری لوله های فولادی از مشخصه های مختلفی استفاده می شود. یکی از این مشخصه ها، سایز اسمی لوله است. سایز اسمی لوله یا NPS که در کاتالوگ ها و سفارشات خرید می بینید، یک سایز عمومی برای تمامی لوله ها است. در این حالت نوع لوله مشخص نیست.&nbsp;</p> <p dir="rtl">اگر ضخامت لوله را با خط چین به 2 بخش تقسیم کنیم، به فاصله خط چین پایین تا خط چین بالای لوله، NPS یا سایز اسمی می گویند مانند تصویر زیر:</p> <p dir="rtl"><img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://lh7-us.googleusercontent.com/docsz/AD_4nXfEzHGll4fn2ryKImwBqX0Xv6X4bQOWglym1Sl4Mq_XbvBsui6VZAmHMwhH6T8oM-t5b-A5KwSIvX4Pfu2gyxWuox8ZDZci6aQXVDFukjI-9lkjzOr75qY3O41lymRFyOyOV-OdZE3PLl99dn44jSDtv4sf?key=PlvcAFTW7zWsxryHiEtgdw" width="624" height="468"></p> <p dir="rtl">NPS از سیستم اندازه گیری آمریکای شمالی آمده است و کمی فرق می کند. در ابتدا کمی ساده است. ولی کمی جلوتر که پیش می رویم، مشخصات دیگری آن هم به آن اضافه می شود ماننند قطر داخلی، قطر خارجی. تمامی این موارد برای آشنایی با NPS لوله بسیار مهم هستند. برای همین قبل از همه چیز، این موارد را توضیح می دهیم.</p> <h2 dir="rtl">بخش های مختلف لوله&nbsp;</h2> <p dir="rtl">از لحاظ هندسی، لوله سه بخش دیگر هم&nbsp; به نام های قطر خارجی، قطر داخلی و ضخامت دارد که برای خواندن جداول ابعادی و وزنی ضروری هستند. برویم این بخش ها را بررسی کنیم.</p> <ol> <li dir="rtl" aria-level="1"> <h3 dir="rtl" role="presentation">قطر خارجی لوله یا OD</h3> </li> </ol> <p dir="rtl">اگر لوله را به صورت استوانه توخالی تصور کنید، قطر استوانه، همان قطر خارجی لوله می شود؛ البته با در نظر گرفتن ضخامت. مانند تصویر زیر:</p> <p dir="rtl"><img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://lh7-us.googleusercontent.com/docsz/AD_4nXcUsQ7FfP1rseSbA6wSkiiv-P2nkrYzuiXYnqHmWLNU9aiGxhpj2GfaqNvbAnaigDbb04HLMmrbEcek-B2B8XmSId0X_z2BSyaB-1G5OCfxEza_p6lUyZQpUixhElJ6pV5zD83rVrfH_srsYVsorqjAK3I?key=PlvcAFTW7zWsxryHiEtgdw" width="624" height="391"></p> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <p dir="rtl">قطر خارجی و ضخامت لوله برای محاسبه سایز اسمی لوله لازم است. مثلا لوله ای با قطر خارجی 3.5 اینچ، سایز اسمی آن 3 اینچ می شود و فرمول خاص خود را دارد. در جدول زیر به عنوان تمرین، چندین سایز اسمی را همراه با قطر خارجی لوله آورده ایم.</p> <p><strong><br><br></strong></p> <div dir="rtl" align="left"> <table style="border-collapse: collapse; border-width: 2px; margin-left: auto; margin-right: auto;" border="1"><colgroup><col width="162"><col width="176"><col width="176"></colgroup> <tbody> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">سایز اسمی (NPS) به اینچ</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">قطر خارجی لوله (OD) به اینچ</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">قطر خارجی لوله به میلی متر</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">&frac12;&nbsp;</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">0.840</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">21.33</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">&frac34;&nbsp;</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">1.05</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">26.67</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">1</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">1.315</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">33.40</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">&frac14; -1</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">1.66</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">42.16</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">&frac12; -1&nbsp;</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">1.9</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">48.26</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">2</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">2.375</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">60.32</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">&frac12; -2</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">2.875</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">73.02</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">3</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">3.5</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">88.9</p> </td> </tr> </tbody> </table> </div> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <p dir="rtl">پس تا اینجا فهمیدیم که منظور از سایز اسمی همان سایز لوله است که در کاتالوگ ها آن را می بینیم. برویم سراغ بخش بعدی یعنی قطر داخلی.&nbsp;</p> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <ol start="2"> <li dir="rtl" aria-level="1"> <h3 dir="rtl" role="presentation">قطر داخلی یا ID</h3> </li> </ol> <p dir="rtl">علاوه بر قطر خارجی، لوله یک قطر داخلی هم دارد. قطر داخلی یا Internal/Inside diameter به قطر دهانه لوله بدون در نظر گرفتن ضخامت آن گفته می شود مانند تصویر زیر:</p> <p dir="rtl"><img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://lh7-us.googleusercontent.com/docsz/AD_4nXeoIcKJqPYWvZRZqfaMRdyW7X2J5BFL-MGCF48n2nMLnal6v6DCljhEs98ID_2wddRv4Js9uUmaK7dXzzpRQ_JQS591-E7fzxcePmpVYSC6FalrSUVsVQNYeBCC8r1s_t4Uz8ORcNKBqhqKms1mmfHq5fn9?key=PlvcAFTW7zWsxryHiEtgdw" width="624" height="391"></p> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <ol start="3"> <li dir="rtl" aria-level="1"> <h3 dir="rtl" role="presentation">ضخامت لوله&nbsp;</h3> </li> </ol> <p dir="rtl">به اندازه دیواره لوله، ضخامت لوله یا Wall thickness می گویند و آن را با WT نشان می دهند. هر چه ضخامت بیشتر شود، لوله برای فشارها و حرارت بالا مناسب تر است و وزن آن هم بیشتر می شود. در شکل زیر ضخامت لوله را مشاهده می کنید.&nbsp;</p> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <p dir="rtl"><img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://lh7-us.googleusercontent.com/docsz/AD_4nXc-49SuJDKyu1xINg8RWloRdyRI6Yq1dC7gRuVHZzPQT0IbS8-HidHdKO5Ms63dEoHgzyFsTclDBut4fVnqpcVCLDRbY-WkxYMUk9hob0mFC0oTIlKrWneFOavfAy8CV_CpHYyzZvdjg0Bl1r5Ny9I0VeIq?key=PlvcAFTW7zWsxryHiEtgdw" width="624" height="468"></p> <p dir="rtl">توجه: برای سایز 14 و به بالا، NPS&nbsp; همان قطر خارجی لوله می شود. کمی پیچیده بود نه؟!&nbsp;</p> <h2>نکاتی درباره رده لوله</h2> <p dir="rtl">می خواهیم بحث را کمی تخصصی تر کنیم. حالا این رده که درباره اش صحبت کردیم، خودش در 3 حالت بیان می شود که برای خواندن جداول وزنی و ابعادی مفید است.</p> <h2 dir="rtl">انواع رده لوله</h2> <p dir="rtl">به طور کلی رده های لوله را به 3 صورت بیان می کنند:</p> <ul> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">استاندارد (STD)</p> </li> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">بسیار مقاوم (XS)</p> </li> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">دو برابر مقاوم (XXS)</p> </li> </ul> <p dir="rtl">برای این که دو برابر مقاوم را یادتان بماند، کافیست دو حرف X کنار S را به خاطر بسپارید.</p> <p dir="rtl">با این حال، با پیشرفت فناوری و استفاده از لوله های بزرگتر در فشارهای بالا، این سایزها برای تمامی کاربرد ها دیگر جوابگو نبود. برای همین، سازمان های بین المللی مانند ASTM (انجمن مواد و آزمون آمریکا)، API (موسسه نفت آمریکا) و بقیه سازمان های فنی مربوطه یک معیار سنجش یکسانی را تدوین کردند که در کل دنیا قابل قبول باشد. این معیار، رده یا Schedule نام گرفت.&nbsp;</p> <p dir="rtl">برای همین امروزه در دنیا، لوله های فولادی انواع رده های مختلفی دارند که از 5&nbsp; شروع شده و تا 160 ادامه دارد.</p> <ol start="3"> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">&nbsp;در سیستم اندازه گیری ضخامت ها، رده استاندارد (STD) به لوله های رده 40 اطلاق می شود که برای سایزهای اسمی ⅛ تا 10 NPS است.&nbsp;</p> </li> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">رده بسیار مقاوم (XS) مشابه لوله رده 80 است و برای لوله های با سایز اسمی ⅛ تا 8 اینچ است.</p> </li> <li dir="rtl" aria-level="1"> <p dir="rtl" role="presentation">رده دو برابر مقاوم (XXS): برای لوله های ضخیم تر از رده 160 است و رنج سایز اسمی آن از ⅛ تا 6 اینچ می شود.&nbsp;</p> </li> </ol> <p dir="rtl">البته اگر می خواهید اطلاعات بیشتری درباره رده لوله داشته باشید می توانید مقاله "رده لوله چیست؟" را بخوانید.&nbsp;</p> <p dir="rtl">حالا می توانید مفهوم تصویر زیر را کاملا بفهمید. تمامی مواردی که درباره سایز اسمی لوله گفتیم در عکس زیر خلاصه شده است.</p> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <p dir="rtl"><img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://lh7-us.googleusercontent.com/docsz/AD_4nXdcSEudp5znswqrNXWuDi90lNW0rf6U_v3yWUJUFNZJdJ5IbBCpyDRltGviUWqdKMqXlb6fiUrzX9isFNrOtYahjdigoVWr9kjdSQJeqTLHBSvreUyW3GYzlXJLJ3YQbuJ7k85W6YwVeKLdAlpMgCsQ0-x6?key=PlvcAFTW7zWsxryHiEtgdw" width="624" height="468"></p> <p dir="rtl">الان وقت آن رسیده که یک نمونه جدول ابعادی لوله فولادی را با هم بخوانیم تا مفهوم سایز اسمی کاملا در ذهنتان بماند.</p> <p dir="rtl">برای این کار، جدول وزنی لوله مانیسمان رده 40 را بر اساس استاندارد ASME B36.10M-2018&nbsp; تا سایز 4 به عنوان مثال در نظر می گیریم.</p> <p dir="rtl">&nbsp;</p> <div dir="rtl" align="left"> <table style="border-collapse: collapse; border-width: 2px; margin-left: auto; margin-right: auto;" border="1"><colgroup><col width="109"><col width="113"><col width="136"><col width="104"><col width="122"><col width="119"></colgroup> <tbody> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">سایز اسمی به اینچ</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">قطر بیرونی به اینچ</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">قطر بیرونی به میلی متر</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">ضخامت به اینچ&nbsp;&nbsp;</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">ضخامت به میلی متر</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">وزن یک متر (Kg)</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱/۸</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۴۰۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۰.۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۰۶۸</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۷۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۳۷</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱/۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۵۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۳.۷</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۰۸۸</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۲۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">0.63</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">3/8</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">0.675</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">17.1</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">0.091</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">2.31</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">0.84</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱/۲</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۸۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲۱.۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۰۹</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۷۷</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۲۷</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳/۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۰۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲۶.۷</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۱۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۸۷</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۶۹</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۳۱۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳۳.۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۳۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۳۸</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۵</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۲۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۶۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴۲.۲</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۵۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۳۹</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱.۹</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴۸.۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۴۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۶۸</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴.۰۵</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۳۷۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۶۰.۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۱۵۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۹۱</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۵.۴۴</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۲.۸۷۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۷۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۲۰۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۵.۱۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۸.۶۳</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۵۰۰</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۸۸.۹</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۲۱۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۵.۴۹</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۱.۲۹</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۳.۵</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴.۰۰۰</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۰۱.۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۲۲۶</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۵.۷۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۳.۵۷</p> </td> </tr> <tr> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۴.۵۰۰</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۱۴.۳</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۰.۲۳۷</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۶.۰۲</p> </td> <td dir="ltr" style="border-width: 2px;"> <p dir="rtl">۱۶.۰۷</p> </td> </tr> </tbody> </table> </div> <p><strong>&nbsp;</strong></p> <p dir="rtl">در این جدول می بینید که اصولا اولا سایزها یا همان NPS می آید و بعد از آن قطر بیرونی و ضخامت به اینچ می آید. در نهایت، وزن یک متر آن به کیلوگرم درج می شود.</p> <p dir="rtl">کلام آخر</p> <p dir="rtl">سایز اسمی لوله معیاری برای اندازه گیری قطر لوله است، متنها این قطر واقعی لوله نیست و&nbsp; برای یافتن NPS باید ضخامت لوله را به دو نیم تقسیم کرد. به فاصله بین این دو نیم از بالا به پایین دایره،&nbsp; سایز اسمی لوله یا Nominal PIPE Size می گویند. این سیستم از آمریکای شمالی گرفته شده است.</p>