مقدمه
برای همه ما پیش آمده است که در موقع خرید با عبارت مالیات بر ارزش افزوده بر روی فاکتور خود مواجه شده باشیم. ممکن است حتی به دلیل اخذ این مالیات با فروشنده نیز وارد بحث شده باشیم. اما آیا تا کنون به معنا و فلسفه ی این مالیات فکر کرده اید؟ مقدار آن برای مشاغل مختلف چقدر است؟
برای کسانی که با خرید و فروش آهن سر و کار دارند با توجه به اینکه معمولا حجم و مبلغ معاملات بسیار بالاست میران مالیات بر ارزش افزوده می تواند بسیار قابل توجه باشد. بنابراین اطلاع از میزان و قوانین مالیات بر ارزش افزوده برای افراد فعال در این حوزه بسیار لازم است.
در این مقاله ابتدا توضیحاتی در خصوص معنا و فلسفه ی وجودی مالیات بر ارزش افزوده داده خواهد شد. در ادامه به بررسی قوانین مالیات بر ارزش افزوده در صنف آهن فروشی خواهیم پرداخت. امیدواریم که این مطلب برای تمام فعالان حوزه ی آهن مفید واقع شود.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
- تاریخ قانون مالیات بر ارزش افزوده
- ابلاغ قانون مالیات بر ارزش افزوده
- میزان مالیات بر ارزش افزوده
- فهرست کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده
- مالیات کالاهای خاص
- مالیات بر ارزش افزوده آهن آلات
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
بیایید فرآیند تولید یک محصول مانند میلگرد را بررسی کنیم. همانطور که میدانید ابتدا مواد خام که شامل سنگ آهن، زغال سنگ، آهک و سایر مواد مورد نیاز است استخراج شده و مراحل مختلفی را پشت سر می گذارند و در هر مرحله این مواد تکمیل تر می شوند. تولید گندله، آهن اسفنجی، عملیات کوره بلند و تولید آهن مذاب، ساخت شمش، بلیت و ... و تبدیل آن طی فرایندهای نورد گرم به میلگرد بخشی از عملیاتی ست که انجام میشود. انبارداری و فروش عمده و جزئی میلگرد نیز در انتها انجام می شود. در واقع در هر مرحله در این چرخه هر فرد و گروهی یک ارزش به محصول اولیه اضافه میکند که به آن ارزش افزوده یا Value Added گفته می شود. می توان اینطور گفت که در هر مرحله با عملیاتی که روی کالا انجام شده است ارزش ریالی آن اضافه شده است و قیمت آن بالاتر رفته است.
حال نوبت به تعریف مالیات بر ارزش افزوده می رسد. این نوع مالیات یک نوع مالیات غیر مستقیم است که بر اساس تعریفی که از ارزش افزوده شد در تمامی مراحل تولید، توزیع و عرضه ی یک محصول یا خدمات گرفته می شود.
در خصوص مالیات های غیرمستقیم باید گفت که به طور کلی مالیات به دو دسته ی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم بندی می شود. مالیات های مستقیم در واقع آن دسته از مالیات های هستند که مستقیما و بدون واسطه از درآمد و دارایی شخص گرفته می شود. اما مالیات غیرمستقیم به طرز نامحسوس و غیر مستقیم بر روی قیمت کالاها یا خدمات از مصرف کننده دریافت می شود.
مالیات بر ارزش افزوده در تمام مراحل تکمیل یک محصول محاسبه و اخذ می شود و در نهایت نیز مصرف کننده ی نهایی آن را پرداخت می کند.
در مورد مالیات بر ارزش افزوده باید به این نکته توجه کرد که تولید کننده در واقع مالیاتی بابت ارزش افزوده پرداخت نمی کند و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده بر دوش مصرف کننده ی نهایی ست. اما چگونه این اتفاق می افتد؟
فرض کنید شما ماده ی خامی را خریداری می کنید. در این مرحله درصدی از ارزش مواد خام را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت می کنید. شما روی این مواد خام عملیاتی انجام می دهید و با قیمت بالاتر به فروش می رسانید. شما نیز مبلغی را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده از خریدار دریافت می کنید. اما آنچه شما به عنوان مالیات به سازمان مالیاتی پرداخت می کنید مابع التفاوت مالیات بر ارزش افزوده ای ست که پرداخت و دریافت کرده اید. به این صورت شما به عنوان تولید کننده هیچ مبلغی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نکرده اید و این مصرف کننده نهایی ست که تمام مالیات بر ارزش افزوده را داده است.
با یک مثال عددی مساله را باز می کنیم.
فرض کنید کالایی به قیمت 100 هزار تومان در چهار مرحله تکمیل شده و به فروش رسیده است و در هر مرحله 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده به آن تعلق گرفته است. در جدول زیر میزان مالیات پرداختی و دریافتی توسط تولید کننده در هر مرحله را می توانید مشاهده کنید.
|
قیمت فروش اولیه (بدون مالیات بر ارزش افزوده) |
مالیات بر ارزش افزوده (9 درصد) |
قیمت فروش (پس از اضافه کردن مالیات) |
میزان مالیات دریافتی از خریدار |
میزان مالیات پرداختی به دولت (مابع التفاوت مالیات دریافتی و پرداختی) |
مجموع مالیات پرداختی |
تولید کننده ی اول |
100000 |
9000 |
109000 |
9000 |
9000 |
0 |
تولید کننده ی دوم |
200000 |
18000 |
218000 |
18000 |
9000 |
0 |
تولید کننده ی سوم |
300000 |
27000 |
327000 |
27000 |
9000 |
0 |
تولید کننده چهارم |
400000 |
36000 |
436000 |
36000 |
9000 |
0 |
در مرحله اول تولید کننده مواد خام را به ارزش 100 هزار تومان خریداری کرده است. تولید کننده ی اول بابت این خرید باید 9 درصد یعنی 9 هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کند. حال فرض کنید تولید کننده ی اول پس از انجام عملیات روی مواد اولیه ارزش آن را به 200 هزار تومان رسانده و می خواهد به این قیمت به فروش برساند. باید 9 درصد یعنی معادل 18 هزار تومان نیز مالیات بر ارزش افزوده از خریدار بگیرد. به عبارتی کالای خود را 218 هزار تومان می فروشد. اما مقدار مالیاتی که به اداره مالیات پرداخت می کند مابع التفاوت مبلغ مالیات دریافتی (18 هزار تومان) و مالیات پرداختی (9 هزار تومان) یعنی برابر با 9 هزار تومان است. یعنی در واقع او مبلغی بابت مالیات پرداخت نکرده است. در مراحل بعدی نیز روند محاسبه به همین صورت است و در انتها این مصرف کننده نهایی ست که تمام مالیات بر ارزش افزوده در زنجیره تولید کالا را پرداخت می کند.
تاریخ قانون مالیات بر ارزش افزوده
اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده در ایران به دهه ی شصت باز می گردد. نخستین بار در دی ماه 1366 لایحه مالیات بر ارزش افزوده به مجلس شورای اسلامی برده شد که بنا به درخواست دولت مجددا به بازگردانده شد.
در دهه ی هفتاد نیز اجرای مالیات بر ارزش افزوده از طریق کمیته ها و سیمنارهای مختلف با حضور کارشناسان داخلی و خارجی مورد بررسی و تاکید قرار گرفت. سرانجام در هفدهم اردیبهشت سال 1387 قانون مالیات بر ارزش افزوده در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی تصویب شد.
ابلاغ قانون مالیات بر ارزش افزوده
قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1400 در تاریخ 14 تیرماه توسط رئیس جمهور ابلاغ شد که برای دانلود فایل pdf آن می توانید از طریق لینک رو به رو اقدام کنید. (قانون مالیات بر ارزش افزوده سال 1400)
میزان مالیات بر ارزش افزوده
میزان مالیات بر ارزش افزوده از زمان تصویب این قانون تا سال 1399 را می توانید در جدول زیر مشاهده کنید.
سال |
ضریب کل |
درصد مالیات |
درصد عوارض |
۱۳۸۷ |
۳٫۰۰% |
۱٫۵۰% |
۱٫۵۰% |
۱۳۸۸ |
۳٫۰۰% |
۱٫۵۰% |
۱٫۵۰% |
۱۳۸۹ |
۳٫۰۰% |
۱٫۵۰% |
۱٫۵۰% |
۱۳۹۰ |
۴٫۰۰% |
۲٫۲۰% |
۱٫۸۰% |
۱۳۹۱ |
۵٫۰۰% |
۲٫۹۰% |
۲٫۱۰% |
۱۳۹۲ |
۶٫۰۰% |
۳٫۶۰% |
۲٫۴۰% |
۱۳۹۳ |
۸٫۰۰% |
۵٫۳۰% |
۲٫۷۰% |
۱۳۹۴ |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
۱۳۹۵ |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
۱۳۹۶ |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
۱۳۹۷ |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
۱۳۹۸ |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
1399 |
۹٫۰۰% |
۶٫۰۰% |
۳٫۰۰% |
فهرست کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده
بر اساس قانون برخی از کالاها و خدمات از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند. برخی از این موارد عبارتند از:
- تمام محصولات کشاورزی پیش از فراوری مانند گیاهان دارویی، سبزی و صیفی جات
- دام و طیور زنده و هر چیزی که به عنوان غذای آنها به شمار بیاید
- انواع کود، نهال و نشا
- آبی که برای آبیاری مزارع کشاورزی جهت تولید محصولات کشاورزی، محصولات لبنی، نان و محصولات گوشتی، برنج و انواع روغن و ... به کار برده می شود.
- شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان
- کالاهای فرهنگی مانند کتاب، روزنامه و لوازم التحریر و ...
- دارایی های غیر منقول
- لوازم و دستگاه های درمانی
- دارو و واکسن
- ابزار وتجهیزات که کاربری نظامی و اطلاعاتی و انتظامی دارند
- انواع شمش طلا (وارداتی و داخلی)
- کالاهای وارده همراه مسافر برای استفاده شخصی تا سقف مجاز تعیین شده توسط امور گمرکی
مالیات کالاهای خاص
نرخ مالیات و عوارض برای برخی از کالاها به صورت جداگانه مشخص می شود. از جمله این کالاها می توان به کالاهای نفتی، فلزات گرانبها، سیگار، نوشابه و سایر کالاهای آسیب رسان به سلامت اشاره کرد.
برخی از این محصولات شامل موارد زیر هستند:
- انواع بنزین و سوخت هواپیما 30 درصد
- نفت گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع 15 درصد
- نوشابه های قندی گازدار و بدون گاز تولید داخل 16 درصد
- سیگار، توتون و تنباکوی تولید داخل 25 درصد
- سیگار، توتون، پیپ و تنباکوی تولید داخل با نشان بین المللی 40 درصد مالیات بر ارزش افزوده دارد.
- توتون خام وارداتی 10 درصد
- سیگار، توتون، پیپ و تنباکوی وارداتی 65 درصد مالیات
- توتون فناوری شده وارداتی 35 درصد
مالیات بر ارزش افزوده آهن آلات
بر اساس قوانین بودجه از سال های 1396 تا 1398 سازمان امور مالیاتی کشور اختیار داشت که برای مالیات بر ارزش افزوده برخی از اصناف ضریب تعیین کند. اما در لایحه بودجه سال 1399 اسمترار اجرای مالیات بر ارزش افزوده با تعیین ضریب به تصویب نرسید. به همین دلیل ضریب ارزش افزوده برای فعالیت های گروه های فروشندگان آهن آلات، سنگ بری ها و رسته های مختلف بنکداری و عمده فروشان از سال 99 لغو شد و ضریب عمومی 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده برای این مشاغل توسط سازمان امور مالیاتی اعلام شد. این 9 درصد شامل 6 درصد مالیات و سه درصد عوارض است.