حوضچه ی اسیدشویی
فرآیند اسیدشویی
بسیاری از فرایندهایی که در حوزه ی فولاد مورد استفاده قرار می گیرند را به راحتی می توان از اسم آن ها به ماهیتشان پی برد. به عنوان مثال شما از شنیدن فرایند اسیدشویی می توانید به راحتی متوجه شوید که در این فرایند فولاد با اسید شسته می شود و دقیقا این اتفاقی ست که می افتد. به طور کلی فرآیند اسید شویی ورق آهن به فرآیندی گفته می شود که پس از تولید ورق گرم، به منظور زدودن اکسید شدگی ها و لایه های کربنی انجام می گردد. ورق فولادی در یک وان بزرگ محتوی مایع اسیدی به همراه محلول اسید کلرید هیدروژن (HCl) فروبرده می شود تا کلیه ناخالصی های سطح آن کاملا بر طرف شود.
فرآیند اسیدشویی تنها برای ورق فولادی انجام نمی گردد، برخی دیگر از انواع محصولات فولادی نظیر مفتول های کششی نیز مورد اسید شویی قرار می گیرند. به عنوان مثال می توان به مفتول با گرید های SAE 1006 و SAE 1008 که برای کاربردهای کششی مورد استفاده قرار می گیرد اشاره کرد.
مراحل انجام اسیدشویی ورق
بارگیری ورق: در ابتدا ورق ها بر روی حمل کننده ورق بارگیری می گردد. این حمل کننده معمولا یک یا چند رول ورق را بارگیری نموده و به ابتدای خط تولید ورق اسید شویی منتقل می کنند.
باز شدن کلاف: پس از قرار گرفتن رول ورق در مقابل خط تولید ورق اسید شویی، تسمه بسته بندی رول ورق باز می گردد و ورق توسط جک های هیدرولک و اتوماتیک مهار می گردد.
صاف کردن ورق: پس از باز شدن کلاف ورق، عبور ورق از میان غلتک های صاف کننده صورت می گیرد و هر گونه اعوجاج و موج در ورق کاملا برطرف می گردد. غلتک های به کار رفته در این مرحله به اندازه غلتک های نورد سرد نیرو وارد نمی کنند ولی به هر حال این عمل به نوعی نورد سرد در نظر گرفته می شود.
لبه گیری ورق: پس از عبور ورق از غلتک های صاف کننده و موج گیر، قسمت لبه گیری ورق که اصولا هیدرولیک هستند انجام می گیرد. این عمل در مواردی انجام می شود که ورق پس از صاف شدن و عبور از غلتک ها دارای لبه شده و یکنواختی ورق از بین رفته باشد. لبه ها بریده شده و ورق کاملا در ابعاد نهایی قرار می گیرد.
شستشوی ورق: در بخش بعدی ورق آهنی مورد شستشو قرار می گیرد. این بخش که شستشوی اولیه نامیده می شود در یک مرحله انجام می گیرد و آلودگی های بسیار سطحی نظیر خاک، چربی های سطحی و دیگر چسبندگی ها را به طور کامل از سطح ورق می زدایند. ماده شوینده معمولا محلول حاوی هیدروکسید سدیم می باشد.
آغشته کردن به اسید اولیه: در مرحله بعدی ورق از وان هایی محتوی کلرید آهن به صورت رفت و برگشتی عبور می نماید. این مرحله تا زمانی ادامه می یابد تا کلیه بافت ورق به این ماده به طور کامل آغشته گردد.
اسید شویی: در نهایت ورق از وان هایی که محتوی اسید هیدروکلریک یا کلرید هیدروژن عبور نموده و ورق به طور کامل اسید شویی می گردد. مرحله اسیدشویی تا زمانی انجام می پذیرد که کلیه اکسیدها و لایه های زنگ و کربن از سطح فولاد زدوده شود و فولاد براق به نظر برسد. البته پس از آن بلافاصله اسید شستشو می شود که این کار با ماده شیمیایی قلیایی صورت میگیرد.
خشک کردن ورق: پس از اینکه عملیات اسید شویی انجام شد کلیه رطوبت سطح ورق می بایست گرفته شود و ورق کاملا خشک گردد. در این مرحله پس از اینکه مواد اسیدی و آب موجود بر روی ورق به طور کامل از طریق سیستم تخلیه کاملا رفع می گردند، یک سیستم دمش هوا بر روی ورق فعال شده و ورق را از رطوبت عاری می نماید.
روغن کاری: آخرین مرحله در فرآیند اسید شویی اعمال روغن بر روی سطح ورق است. انجام این عمل برای کلیه ورق های اسیدشویی کاملا الزامی است چه آنکه پس از اسیدشوی سطح ورق آماده اکسیداسیون مجدد قرار گرفته و ورق به آسانی زنگ می زند لذا با روغن کاری از طریق تجهیزات روغن کاری هیدروستاتیک سطح ورق کاملا با روغن آغشته می شود.
کلاف مجدد: پس از اعمال روغن بر روی سطح ورق، دستگاه کلاف ورق را مجددا به صورت رول ورق بسته بندی می نماید.
کلیات عملیات تولید ورق اسید شویی را در کلیپ شماره 1 مشاهده کنید.
کلیپ شماره 1 - عملیات تولید ورق اسید شویی
اکنون که نحوه تولید ورق اسید شویی را با هم مرور نمودیم به انواع محصولات اسید شویی و استانداردهای مرتبط با آن می پردازیم:
بر اساس استاندارد DIN 1614 ورق های اسید شویی به چهار گرید اصلی تقسیم بندی شده اند:
- ورق اسید شویی StW22
- ورق اسید شویی USt23
- ورق اسید شویی RRStW23
- ورق اسید شویی StW24
آنالیز شیمیایی این ورق در جدول زیر قابل مشاهده است:
گرید فولاد | شماره فولاد | درسد کربن | درصد منگنز | درصد فسفر | درصد گوگرد | درصد نیتروژن |
St22 | 1.0320 | 0.10 | 0.45 | 0.035 | 0.035 | 0.007 |
USt23 | 1.0321 | 0.08 | 0.3 | 0.025 | 0.025 | 0.007 |
RRSt23 | 1.0359 | 0.10 | 0.45 | 0.030 | 0.030 | - |
St24 | 1.0327 | 0.08 | 0.40 | 0.025 | 0.025 | - |
جدول شماره 1 – آنالیز شیمیایی ورق اسید شویی استاندارد DIN1614
کاربرد این گرید ها بیشتر در ساخت قطعات فولادی غیر آلیاژی می باشد که با استفاده از قالب گیری و کشش سرد تولید می گردند. به عنوان مثال تولید دمپر لرزه گیر فلزی یکی از هزاران نوع کاربرد این نوع ورق می باشد.
بر اساس استاندارد BS EN 10111 ورق های اسید شویی به چهار گرید تقسیم می گردند:
- ورق اسید شویی DD11
- ورق اسید شویی DD12
- ورق اسید شویی DD13
- ورق اسید شویی DD14
این ورق ها نیز همانند ورق اسید شویی مطابق با استاندارد DIN می باشد و با بررسی آنالیز شیمیایی آنها که در جدول شماره 2 قابل مشاهده است می توان نزدیکی این گریدها را مشاهده نمود. در بعضی از موارد این ورق ها را معادل هم می دانند. به عنوان مثال معادل Stw22 را ورق DD11 می دانند.
گرید فولاد | شماره فولاد | ماکزیمم درصد کربن | ماکزیمم منگنز | ماکزیمم فسفر | ماکزیمم گوگرد |
DD11 | 1.0332 | 0.12 | 0.60 | 0.045 | 0.045 |
DD12 | 1.0398 | 0.10 | 0.45 | 0.035 | 0.035 |
DD13 | 1.0335 | 0.08 | 0.40 | 0.030 | 0.030 |
DD14 | 1.0389 | 0.08 | 0.35 | 0.025 | 0.025 |
جدول شماره 2 – آنالیز شیمیایی ورق اسید شویی استاندارد BS EN 10111
دلایل اسید شویی ورق فولادی
همانگونه که میدانیم ورق سیاه تولید شده طی فرآیند نورد گرم بیشترین نوع فولاد کربنی تولیدی در جهان می باشد. با این حال لایه اکسیدی که روی آن تشکیل می گردد برای اغلب تولید کنندگان پایین دستی که مصرف کننده ورق سیاه می باشند امری نا مطلوب می باشد. به منظور مقابله با مضرات این لایه اکسیدی خط تولید ورق اسید شویی با استفاده از غلتک های هیدرولیک و همچنین وان های مملو از مواد اسیدی بنا شده اند. نتیجه ی این خط تولید ورق سیاهی با کیفیت مطلوب بدون لایه های اکسیدی و آماده برای انجام عملیات نورد سرد، فرم دهی، قالب گیری و برش کاری خواهد بود. به این ورق، ورق سیاه اسید شویی یا به لاتین HOT ROLLED PICKLED AND OILED یا HRPO گفته می شود. اگرچه ورق اسید شویی عاری از لایه اکسیدی سیاه رنگ می باشد باز هم در صنعت و در بازار آهن به آن ورق سیاه نیز گفته می شود.
کاربردهای ورق اسید شویی
ورق های اسید شویی برای تولید قطعات کربنی ساده و غیر آلیاژی به کار می روند. از آن جمله می توان کاربرد ورق اسید شویی در صنایع تولید خودرو را مثال زد. همچنین در بعضی موارد از ورق های اسید شویی برای تولید لوازم خانگی استفاده می گردد. در صورتیکه گرید فولاد ورق اسید شویی شده متناسب باشد از ورق اسید شویی برای تولید لوله نیز بهره می گیرند البته لوله تولید شده معمولا برای مصارف صنعتی می باشد و درز آنها حتما مورد تست قرار خواهد گرفت.
بیشتر مطالعه کنید: فلزات مورد استفاده در اتومبیل