سازه نگهبان و انواع آن
تاریخ به روز رسانی: ۴ مرداد ۱۴۰۳
نویسنده: تیم محتوای مدیران آهن
سازه نگهبان به مجموعه ای از المان ها گفته می شود که برای جلوگیری از ریزش گودها مورد استفاده قرار می گیرند. همانطور که می دانیم یکی از مراحل ساخت و ساز گود برداری ست. در حین اجرای گودبرداری لازم است تا دیوارها و ساختمان های مجاور ایمن گردند واز ریزش آن ها جلوگیری کرد. البته در کنار ساختمان باید از خاک زیر سازه هم محافظت کرد و مانع از ریزش یا جابجایی آن شد. در سال های اخیر عدم توجه به اصول نصب سازه نگهبان خسارات زیادی را به همراه داشته است. با توجه به اهمیت سازه نگهبان و استفاده از مقاطع فولادی در ساخت آن در این مقاله ما به معرفی انواع سازه نگهبان و کاربرد آن ها خواهیم پرداخت.
تصویر شماره ۱ - اجرای سازه نگهبان
سازه نگهبان برای محافظت و جلوگیری از ریزش گود ها مورد استفاده قرار میگیرد. این سازه به منظور افزایش ضریب ایمنی، در هنگام گود برداری باید اجرا شود. از جمله اقدامات اولیه در ساخت، خاک برداری و گودبرداری محسوب می شود. در واقع برای قرار دادن پی یا فونداسیون ساختمان در یک محل مناسب باید به خاک سفت و محکم دست پیدا کرد. چرا که پی، در تماس با خاک مجاور خود، بار را از ساختمان به زمین منتقل می کند. در پی عملیات خاک برداری، خاک سطحی کنار می رود و لایه های زیرین خاک، که چسبندگی و استحکام بالاتری دارند، آشکار می شود.
آنچه در این مقاله خواهدی خواند:
- سازه نگهبان چیست؟
- انواع سازه نگهبان
- سازه نگهبان خرپایی
- سازه نگهبان مهار متقابل
- سازه نگهبان نیلینگ
- سازه نگهبان انکراژ
- سازه نگهبان سرکوبی
- سازه اجرای شمع درجا
سازه نگهبان چیست؟
به مجموعه اجزای فلزی و غیر فلزی که به منظور جلوگیری از ریزش دیواره های اطراف گود مورد استفاده قرار می گیرد سازه نگهبان می گویند. سازه نگهبان با سه هدف مورد استفاده قرار میگیرد:
- حفاظت تجهیزات و اموال داخل و خارج گود
- ایجاد شرایط ایمن به هنگام کار
- حفاظت از جان انسان ها داخل و خارج گود
انواع سازه نگهبان
سازه نگهبان خرپایی truss retaining structures
رایجترین سازه نگهبان در گودبرداری های کم عمق سازه نگهبان خرپایی است. برای اجرای سازه خرپایی ابتدا باید چاه های کوچکی در محل اعضای قائم خرپا، در مجاورت جداره گود حفر شود. عمق این چاه ها از عمق گود کمی بیشتر است. چرا که برای اجرای شمع انتهای عضو قائم خرپا باید فضایی را در نظر گرفت. پس از آذماتوربندی شمع انتهایی، عضو قائم خرپا درون شمع قرار گرفته و بتن ریزی اجرا می شود. پس از قرار دادن عضو مایل باید امتداد دیوار گود با یک شیب مطمئن خاک برداری شود. این کار جهت تعبیه فونداسیون عضو مایل انجام میگیرد. در نهایت صفحه ای به نام بیس پلیت (base plate) در محل خاک برداری تعبیه می شود. حال عضو مایل به گونه ای قرار میگیرد که یک سر بروی صفحه و سر دیگر به عضو قائم تکیه کند.
مزایا و معایب سازه نگهبان خرپایی
مزایا سازه نگهبان خرپایی
- عدم نیاز به تجهیزات پیچیده
- انعطاف پذیری بالا در اجرا
- ساده بودن
- عدم نیاز به داشتن تخصص
- قابلیت استفاده مجدد از خرپا ها
معایت سازه نگهبان خرپایی
- اشغال زیاد فضا
- سرعت اجرای پایین در مقایسه با روش های پیشرفته تر
- احتمال نیاز به خاک برداری
- سرعت پایین اجرا در مقایسه با روش های پیشرفته
تصوی شماره ۲ - سازه نگهبان خرپایی
بیشتر بخوانید: محصولات فولادی در ساختمان سازی و صنایع
سازه نگهبان مهار متقابل
سازه نگهبان مهار متقابل، به روش پشت بند افقی و مایل معروف است. که برای جلوگیری از تغییر مکان جانبی در گودهایی با عرض کم و در محیط های شهری استفاده می شود. این روش فضای زیادی را در داخل گود اشغال می کند که باعث محدودیت در بکارگیری ماشین آلات و تجهیزات موردنیاز و همچنین احتمال برخورد ماشین آلات و تجهیزات به المان ها و در نتیجه باعث به خطر افتادن گود می شود.
سازه نگهبان نیلینگ
سازه نگهبان نیلینگ بر مبنای مسطح کردن خاک با استفاده از المان های فولادی می باشد. در این روش ابتدا خاک را تا عمق پایداری که به نوع خاک و موارد دیگری بستگی دارد (بین 2 تا 4 متر) به صورت مرحله ای برمیدارند، سپس با استفاده از ماشین حفاری سوزاخ های افقی و مایل با شیب حدود 10-15 درصد با قطر حدود 10-15 سانتی متر در سطح گود به فاصله های 2 تا 1 متری به وجود می آورند. در مرحله بعد میلگرد A3 در سایز 28 الی 40 میلی به طول های مشخص در نقشه های اجرایی آماده می شود و انتهای این میلگرد ها را رزوه می کنند. بعد از نصب اسپیسر و لوله های ترزیق از جنس pvc، نیل ها را درون سوراخ قرار می دهند. معمولا دو عدد لوله روی تزریق روی نیل ها نصب می شود. یکی از لوله ها برای انتقال دوغاب و یکی هم برای خالی شدن هوا از داخل سوراخ ها استفاده می شود.
تصویر شماره ۳ - سازه نگهبان نیلینگ
سازه نگهبان انکراژ
سازه نگهبان انکراژ، به نام میل مهار و استرند نیز معروف می باشد. که از روش های معتبر به عنوان سازه نگهبان در پایدار سازی گودهای عمیق می باشد. مراحل اجرایی این روش تا حدود زیادی شبیه به سازه نگهبان نیلیگ می باشد.
وسایل مورد استفاده در روش انکراژ شامل :
- اسپیسر
- سنترالایزر
- سرانکر و گوه
- لوله ترزیق گروت
- غلاف
- کابل یا میله های فولادی
بیشتر بخوانید: نحوه تولید انواع فولاد
سازه نگهبان سرکوبی
در این روش ابتدا در طرفین گود ها سپرهایی را می کوبیم و بعد از کوبیدن سپر ها خاک برداری را شروع می کنیم. هنگامی که عملیات خاکبرداری به عمق کافی رسید، در کمرکش سپر ها و بروی آن ها تیرهای پشت بند افقی را نصب می کنیم. سپس المان های فشاری قائم را در جهت عمود بر صفحه سپرها را به پشت بندهای افقی وصل می کنیم و سپر ها، پشت بند ها و المان های فشاری در عرض های کم و خاک های محکم معمولا از نوع چوبی است ولی در عرض های بیشتر و خاک های سست تر باید از سپرها، پشت بندها و المان های فشاری فلزی استفاده کینم.
صفحات فلزی داخل خاک و جداره گود توسط چکش پنوماتیک و با استفاده از لرزش کوبیده می شوند و با انواع اتصالات بین خود و به یکدیگر متصل شده و یک جداره پیوسته را تکشیل میدهند.
مزایای روش سازه نگهبان سرکوبی
در این روش ابتدا به راحتی می توانیم سپر ها را بکوبید و بعد از اتمام عملیات گودبراری میتوانید سپرها را به راحتی دربیاورید و مجدد در پروژهای دیگر استفاده کنید.
در روش سازه نگهبان سرکوبی به المان های افقی و مایل کمتر نیاز داریم بنابراین محدودیت های اشغال فضای داخل گود کمتر است.
معایب روش سازه نگهبان سرکوبی
- وابستگی شدید این سازه به نصب تیرهای فلزی
- ایجاد سرو صدای زیاد برای کوبیدن سپر ها
- کوبیدن سپر ها در زمین های سنگی و خاک های بسیار متراکم به سختی می باشد
بیشتر بخوانید: انواع وصله میلگرد آجدار در بتن
سازه اجرای شمع درجا
یکی از روش های عالی برای افزایش پایداری جداره گود برداری استفاده از شمع بتنی درجا می باشد. که قابلیت اجرا در انواع خاک های نرم و سخت را دارد.
برای اجرای سازه نگهبان به روش شمع درجا، ابتدا چاهی با قطر 80 تا 100 سانتی متر با استفاده از ماشین حفاری یا مقنی حفر می کنیم. در برخی خاک های بسیار سسست برای جلوگیری از ریزش شمع ها از غلاف های فلزی (گیسینگ)، کول های بتنی و یا تزریق گل بنتونت استفاده می کنند. سپس بعد از نصب اسپیسر بروی شبکه آرماتور شمع ها که از میلگرد های طولی و خاموت های دورپیچ بسته شده اند، توسط جرثقیل شمع ها را در داخل چاه قرار می دهند. به دلیل وزن بالای قفس آرماتور، احتما ریزش آرماتورها بعد از بلند کردن توسط جرثقیل وجود دارد. بنابراین در هنگام آرماتوربندی باید میلگرد ها را محکم با سیم مفتول بهم متصل کرد. در مرحله بعد با استفاده از لوله ترمی بتن ریزی انجام می شود و شمع های بعدی در فاصه 2-1 متری قرار می گیرند.
در این مقاله انواع سازه نگهبان را مورد بررسی قرار دادیم، این سازه برای حفظ ما جان و مال افراد اجرا می شوند. بنابراین تمام مهندسان موظف هستند با توجه به نوع پروژه، یکی از سازه های نگهبان را اجرا کنند. برای آگاهی از قیمت روز مصالح فولادی نظیر قیمت تیرآهن، قیمت میلگرد، قیمت لوله و ... به سایت مدیران آهن مراجعه کنید.