لوله کشی گاز ساختمان | صفر تا صد لوله کشی گاز
تاریخ به روز رسانی: ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴
نویسنده: تیم محتوای مدیران آهن
لوله کشی گاز ساختمان یکی از مهم ترین و حساس ترین بخش های تاسیسات مکانیکی در پروژه های ساختمانی است که وظیفه تأمین سوخت مورد نیاز برای تجهیزات گازسوز مانند بخاری، آبگرم کن، اجاق گاز و سیستم های گرمایشی را بر عهده دارد. این فرایند باید با دقت بالا و طبق استانداردهای ایمنی و فنی شرکت ملی گاز و سازمان نظام مهندسی انجام شود، چرا که هرگونه خطا در طراحی، اجرا یا نظارت می‌تواند منجر به نشتی، آتش سوزی یا انفجار شود. به همین دلیل، لوله‌کشی گاز نیازمند انتخاب مصالح استاندارد، حضور مجری ذی صلاح و تأیید نهایی مهندس ناظر و شرکت گاز است تا ایمنی کامل سیستم تضمین شود.
لوله کشی گاز ساختمان را می توان از شریان های حیاتی تاسیسات ساختمانی دانست که نقش اصلی را در تأمین آسایش ساکنین آن ایفا می کند. طراحی و اجرای اصولی این سیستم، مستلزم درک عمیق از مبانی فنی، رعایت دقیق استانداردها و انطباق کامل با مقررات ملی ساختمان است. در این مقاله ضمن بررسی دقیق اصول و الزامات کلیدی، به معرفی انواع لوله که استفاده از آن ها در لوله کشی گاز ساختمان رایج است، همچنین تشریح روش های اجرایی و تبیین گام به گام مراحل اجرا خواهیم پرداخت. با مدیران آهن همراه شوید.
کلیه ی اطلاعات قیمتی در سایت مدیران آهن زاینده رود مرتبا به روز رسانی می شوند. برای اطلاع از آخرین قیمت های انواع لوله و سایر مقاطع فولادی از طریق لینک زیر با ما در تماس باشید؛ یا در شبکه های اجتماعی ما را دنبال کنید. محصولات باکیفیت را با قیمت های رقابتی از مدیران آهن بخواهید.
مبانی و الزامات اساسی لوله کشی گاز ساختمان
مقررات ملی ساختمان، به ویژه مبحث هفدهم با عنوان "تأسیسات گاز طبیعی ساختمان ها"، به عنوان سند راهبردی و مرجع اصلی در زمینه طراحی، اجرا، بازرسی و نگهداری سیستم های لوله‌کشی گاز طبیعی در ساختمان ها شناخته می شود. هدف کلی و نهایی این مقررات، تضمین ایمنی جان و مال افراد، ارتقاء سطح بهداشت و رفاه ساکنین، حفاظت از محیط زیست و بهینه سازی مصرف گاز طبیعی است. در این راستا، رعایت الزامات بنیادین که در ادامه به ذکر آن ها پرداخته ایم، اجتناب ناپذیر است.
استفاده از مصالح استاندارد و مرغوب
تمامی اجزاء سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان، اعم از لوله ها، اتصالات، شیرآلات و سایر تجهیزات، می بایست با استانداردهای ملی و بین‌المللی معتبر تولید مطابقت داشته و دارای نشان استاندارد باشند. این امر، ضامن کیفیت و دوام سیستم خواهد بود.
رعایت دقیق فواصل ایمنی
به منظور پیشگیری از خطرات احتمالی ناشی از تداخل با سیستم های الکتریکی، رعایت حداقل فاصله، بین لوله های گاز و کلید و پریزهای برق الزامی است. همچنین از مجاورت لوله های گاز با منابع حرارتی، می بایست به شدت اجتناب شود.
ممنوعیت عبور لوله ها از نقاط پرخطر
عبور لوله های گاز از میان فضاهایی نظیر چاهک آسانسور، کانال های مربوط به تاسیسات الکتریکی، فضاهایی که دائما مرطوب است مانند حمام و سونا (مگر با تمهیدات خاص و رعایت استانداردهای مربوطه) و فضاهایی که احتمال تجمع گاز در آن ها وجود دارد، اکیداً ممنوع است.
نصب شیر قطع کن در نقاط استراتژیک
نصب شیر قطع کن در نقاط کلیدی سیستم، به ویژه در ورودی هر واحد مسکونی یا تجاری، امکان قطع سریع جریان گاز در مواقع اضطراری یا زمانی که نیاز به تعمیرات وجود دراد، فراهم خواهد کرد.
عایق کاری مناسب در مواجهه با سایر تاسیسات ساختمانی
در صورتی که مجاورت لوله های گاز با لوله های آب، فاضلاب یا سایر تاسیسات ساختمانی اجتناب ناپذیر باشد، استفاده از عایق های حرارتی و الکتریکی مناسب به منظور جلوگیری از خوردگی و انتقال حرارت، الزامی است.
استفاده از سیستم های تهویه مناسب در محل نصب تجهیزات گازسوز
فضاهایی که در آن ها وسایل گازسوز نصب می شوند، باید از تهویه مناسب برخوردار باشند تا از تجمع گازهای قابل اشتعال و خطرات ناشی از کمبود اکسیژن جلوگیری شود.
انواع لوله های مورد استفاده در سیستم لوله کشی گاز ساختمان چیست؟
انتخاب هوشمندانه نوع لوله برای لوله کشی گاز ساخمان، نقش بسزایی در تضمین ایمنی، کارایی و طول عمر سیستم گاز کشی ساختمان دارد. رایج ترین نوع لوله های مورد استفاده در لوله کشی گاز ساختمان عبارتند از:
- لوله های فولادی سیاه بدون درز (مانسیمان): این نوع لوله ها به دلیل مقاومت بسیار بالا در برابر فشار و خوردگی، گزینه ایده آلی برای لوله کشی گاز ساختمان به صورت توکار محسوب می شوند. عدم وجود درز جوش در ساختار آن ها، احتمال نشتی گاز را به حداقل می رساند. این نوع لوله ها تحت عنوان لوله های صنعتی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی نیز بسیار پرکاربرد هستند.
- لوله های فولادی گالوانیزه: همانطور که می دانید لوله های فولادی گالوانیزه با پوششی از فلز روی، مقاومت نسبتا خوبی در برابر خوردگی از خود نشان می دهند و بیشتر در لوله کشی روکار مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال، در محیط های با رطوبت بالا یا در محیط هایی که احتمال تماس با مواد خورنده وجود دارد، ممکن است دچار زنگ زدگی شوند. بنابراین استفاده از آن ها نیز محدود است.
- لوله های پلی اتیلن (PE): این نوع لوله ها به ویژه از نوع فشار قوی، یکی از گزینه های متداول و مورد تأیید برای لوله کشی گاز ساختمان در مسیرهای خارج از ساختمان (زیرزمین، محوطه بیرونی، و انتقال بین مخازن و ساختمان) هستند. لوله های پلی اتیلن به دلیل انعطاف پذیری بالا، مقاومت عالی در برابر خوردگی، وزن سبک، و طول عمر بالا (بیش از 50 سال در شرایط مناسب) در شبکه های توزیع گاز شهری و روستایی به وفور مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین، اتصال آن ها از طریق جوشکاری الکتروفیوژن یا لب به لب انجام می شود که اتصالاتی بسیار محکم و ایمن به وجود می آورد. اما مطابق با مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان ایران، استفاده از لوله های پلی اتیلن صرفاً در فضای بیرونی ساختمان و زیر زمین مجاز است و استفاده از آن ها داخل ساختمان ممنوع است.
لازم است بدانید استفاده از لوله های سفید(پلی پروپیلن) در لوله کشی گاز ساختمان به طور کامل ممنوع است و دلیل آن ضعف این لوله ها در برابر نفوذ پذیری گاز، خطر اشتعال، و عدم مقاومت مناسب در برابر فشارهای متغیر گاز شهری است. در نتیجه، اگر چه از نظر اقتصادی و فنی برای لوله کشی آب مناسب اند، استفاده از آن ها برای گاز رسانی حتی به صورت موقت نیز توصیه نمی شوند و فاقد استاندارد ملی برای گازکشی هستند.
انواع روش های اجرای لوله کشی گاز ساختمان چیست؟
اجرای لوله کشی گاز ساختمان، بسته به ملاحظات طراحی، معماری و شرایط اجرایی، به دو روش اصلی توکار و روکار انجام می پذیرد:
لوله کشی توکار (Concealed Gas Piping)
در این روش، همانطور که از نام آن پیداست، لوله ها درون سازه یا به عبارتی داخل ساختار دیوارها، کف یا سقف ساختمان تعبیه می شوند و با لایه ای از گچ و سیمان و مصالح ساختمانی دیگر پوشانده می شوند. از جمله مهم ترین مزایای این روش، ظاهر زیبا و ساختار یکپارچه ی آن است؛ به علاوه لوله ها از لحاظ فیزیکی در برابر ضربه و عوامل محیطی محافظت می شوند.
الزامات لوله کشی ساختمانی توکار عبارتند از:
- استفاده از لوله های فولادی سیاه بدون درز؛ به دلیل اطمینان از عدم نشتی.
- رعایت عمق مناسب برای نصب لوله ها به منظور جلوگیری از آسیب های احتمالی حین انجام عملیات ساختمانی
- نصب غلاف محافظ در محل عبور لوله ها از دیوارها، کف ها و سایر موانع ساختمانی به منظور جلوگیری از آسیب لوله در اثر تغییرات دما و عوامل دیگر
- انجام تست نشت یابی با دقت و حساسیت بالا پس از اتمام لوله کشی و قبل از پوشاندن لوله ها
- مستند سازی دقیق مسیر لوله کشی جهت تسهیل تعمیرات احتمالی در آینده
لوله‌کشی روکار (Exposed Gas Piping)
در این روش، لوله های گاز روی سطح دیوارها یا سقف نصب و با استفاده از بست های مناسب محکم می شوند. از جمله مزایای این روش دسترسی آسان تر به لوله ها برای بررسی و تغییرات احتمالی است. لازم به ذکر است هزینه اجرای لوله کشی روکار نسبت به لوله کشی توکار مقرون به صرفه تر است.
الزامات لوله کشی ساختمانی رو کار عبارتند از:
- رعایت حداقل فاصله ی مشخص شده از تجهیزات الکتریکی
- استفاده از بست های استاندارد و مقاوم با فواصل مناسب به منظور نگهداری ایمن لوله ها و جلوگیری از لرزش و تکان خوردن آن ها
- عایق کاری لوله ها در نقاط تماس با فلزات دیگر به منظور جلوگیری از خوردگی گالوانیکی
- رنگ آمیزی لوله ها با رنگ زرد مخصوص لوله های گاز برای شناسایی آسان و افزایش ایمنی
- محافظت از لوله ها در برابر ضربات فیزیکی احتمالی در مسیرهای پرتردد
مراحل گام به گام اجرای لوله کشی گاز ساختمان چیست؟
لوله‌کشی گاز ساختمان یکی از حساس‌ت رین و تخصصی ترین بخش های تاسیسات ساختمانی است که به منظور تأمین سوخت مورد نیاز وسایل گرمایشی، پخت و پز و سایر تجهیزات گازسوز انجام می شود. عملیات لوله کشی گاز می بایست مطابق با استانداردها و مقررات مربوطه انجام گیرد، چرا که کوچک ترین نقص یا سهل انگاری می تواند منجر به خطرات جدی از جمله نشتی، آتش سوزی یا انفجار شود. طراحی اصولی مسیر لوله کشی، استفاده از مصالح استاندارد، و اجرای دقیق مراحل نصب از جمله عواملی هستند که در کیفیت و ایمنی این سیستم تأثیر بسزایی دارند. اجرای صحیح و ایمن لوله کشی گاز ساختمان، مستلزم رعایت قوانین زیر است:
مرحله اول: آماده سازی و تهیه مدارک لازم
پیش از هرگونه اقدام اجرایی، مالک یا متقاضی باید مجموعه ای از مدارک را به دقت جمع آوری و آماده نماید. این مدارک، اساس تشکیل پرونده و انجام مراحل بعدی خواهند بود و معمولاً شامل موارد زیر است:
- سند مالکیت یا اجاره نامه رسمی
- نقشه معماری ساختمان
- شناسنامه فنی ملک
- کارت شناسایی مالک یا متقاضی
- کپی پروانه ساختمان
- فرم درخواست انشعاب گاز
- و ...
مرحل دوم: مراجعه به شرکت گاز و تشکیل پرونده اولیه
پس از جمع آوری کامل مدارک، متقاضی (مالک یا وکیل قانونی او) به شرکت گاز منطقه ای مربوطه مراجعه می کند. در این مرحله، مدارک ارائه شده بررسی شده و در صورتی که مدارک کامل و بدون نقص باشد، درخواست تشکیل پرونده انشعاب گاز ثبت می گردد. شرکت گاز یک شماره پرونده اختصاصی به این درخواست تخصیص می دهد که از این پس برای پیگیری های بعدی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. به علاوه، وضعیت ملک از نظر امکان دریافت انشعاب گاز در سیستم اطلاعات شرکت ثبت می‌گردد.
مرحله سوم: مراجعه به سازمان نظام مهندسی و تعیین مهندس ناظر
به منظور اطمینان از طراحی و اجرای صحیح و ایمن سیستم گاز رسانی، مالک یا متقاضی موظف است با در دست داشتن مدارک مربوطه (از جمله کپی پرونده گاز و مدارک ساختمان) به سازمان نظام مهندسی ساختمان استان مربوطه مراجعه نماید و نسبت به تشکیل پرونده فنی اقدام کند. در این مرحله، سازمان نظام مهندسی با توجه به صلاحیت های مهندسین عضو، یک مهندس ناظر دارای پروانه اشتغال معتبر در زمینه تاسیسات گاز را برای نظارت بر پروژه لوله‌کشی ساختمان تعیین و به مالک معرفی می‌کند.
مرحله چهارم: بازدید مهندس ناظر و تعیین مسیر لوله کشی
در این مرحله مهندس ناظر در محل پروژه حاضر شده و وضعیت ساختمان را از نزدیک بررسی می‌کند و با توجه به نقشه معماری، محل قرارگیری وسایل گازسوز (مانند آبگرمکن، بخاری، اجاق گاز)، الزامات ایمنی (مانند فاصله از منابع حرارتی و الکتریکی)، تهویه مناسب فضاها و استانداردهای شرکت گاز، بهترین و ایمن ترین مسیرها برای لوله‌کشی گاز را تعیین می‌کند. همچنین، محل نصب رگولاتور (وسیله تنظیم فشار گاز)، دودکش ها (برای تخلیه محصولات احتراق) و محل نصب کنتور گاز را مشخص و تأیید می نماید. پس از این بازدید، مهندس ناظر نقشه لوله کشی گاز ساختمان را بر اساس مسیرهای تعیین شده و با رعایت جزئیات فنی تهیه می کند. این نقشه، مبنای اجرای عملیات لوله‌کشی خواهد بود.
مرحله پنجم: خرید لوازم و انتخاب پیمانکار
پس از تأیید نهایی مسیر لوله کشی و دریافت نقشه از مهندس ناظر، مالک موظف است لوله ها، اتصالات، شیرآلات و سایر لوازم مورد نیاز برای اجرای سیستم گاز رسانی را تهیه نماید. برای این منظور، انواع مختلفی از لوله های فولادی مانند لوله بدون درز یا لوله گالوانیزه و انواع دیگر لوله با توجه به نظر مهندس ناظر و استانداردهای شرکت گاز قابل استفاده هستند. انتخاب نوع و سایز مناسب لوله ها بستگی به فشار گاز، میزان مصرف و طول مسیر لوله‌کشی دارد. همزمان با تهیه لوازم، مالک باید نسبت به انتخاب یک مجری (پیمانکار) دارای صلاحیت و پروانه اشتغال معتبر در زمینه لوله‌کشی گاز ساختمان اقدام نماید. سپردن این کار به افراد غیرمتخصص می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.
مرحله ششم: تأیید لوازم مصرفی توسط مهندس ناظر
پیش از آنکه پیمانکار شروع به اجرای لوله کشی گاز ساختمان نماید، مالک موظف است تمام لوازم و اتصالات خریداری شده، به همراه نوع لوله انتخابی را برای تأیید نهایی در اختیار مهندس ناظر قرار دهد. مهندس ناظر با بررسی دقیق مشخصات فنی، استاندارد بودن و مطابقت آن ها با الزامات شرکت گاز، اجازه استفاده از این لوازم را صادر می کند. این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا استفاده از لوازم غیراستاندارد می تواند منجر به خوردگی، نشتی و حوادث ناگوار شود.
مرحله هفتم: اجرای عملیات لوله‌کشی گاز
پس از تأیید لوازم، پیمانکار طبق نقشه مصوب و با رعایت کامل استانداردهای فنی و ایمنی، عملیات لوله‌کشی گاز را آغاز می‌کند. این مرحله شامل فرآیندهای زیر است:
- برش و آماده سازی لوله ها: در این مرحله، لوله ها به طول های مورد نیاز برش داده شده و محل های اتصال آماده می شوند.
- جوشکاری یا اتصال لوله ها و اتصالات: بسته به نوع لوله انتخابی، لوله ها و اتصالات با استفاده از روش های مختلف و استاندارد به یکدیگر متصل می شوند. کیفیت جوشکاری و نوع اتصالات باید مطابق با استانداردهای مربوطه باشد.
- نصب زانویی، سه راهی، بست و شیرآلات: در طول مسیر لوله کشی، برای تغییر جهت لوله، زانویی و برای انشعاب‌گیری، سه راهی ها و شیرآلات (مانند شیرهای قطع و وصل) در مکان های مناسب نصب می شوند. لوله ها با استفاده از بست های مناسب به دیوارها، سقف یا کف محکم می شوند.
- رعایت فاصله های استاندارد: لوله های گاز باید در فواصل استاندارد از سایر تأسیسات ساختمانی مانند سیم های برق، لوله های آب و فاضلاب قرار گیرند تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری شود.
- رعایت شیب و تهویه مناسب: در برخی موارد، رعایت شیب مناسب در لوله‌کشی برای جلوگیری از تجمع احتمالی مایعات و همچنین ایجاد تهویه مناسب در فضاهایی که لوله ها از آنجا عبور می‌کنند، ضروری است.
مرحله هشتم: تست نشتی (مرحله حیاتی)
پس از اتمام کامل عملیات لوله‌کشی و قبل از پوشاندن لوله ها (در صورت لوله‌کشی توکار)، انجام تست نشتی یک مرحله بسیار حیاتی و اجباری است. در این مرحله لوله ها برای مدت زمان مشخص با استفاده از فشار هوای فشرده تست می شوند. هرگونه کاهش فشار نشان دهنده وجود نشتی در سیستم است. تست نشتی باید با حضور مهندس ناظر انجام شده و نتایج آن به طور دقیق ثبت گردد. در صورت مشاهده نشتی، پیمانکار موظف است محل نشتی را یافته و نسبت به رفع آن اقدام نماید و پس از اصلاح، تست مجدداً انجام شود.
مرحله نهم: بازرسی و تأیید نهایی مهندس ناظر
پس از اتمام موفقیت آمیز تست نشتی، مهندس ناظر یک بار دیگر کل مسیر لوله کشی، کیفیت جوشکاری ها یا اتصالات، نحوه نصب بست ها، رعایت فاصله های استاندارد و ایمنی کلی سیستم را به دقت بررسی می‌کند. در صورتی که تمام مراحل مطابق با نقشه ها و استانداردهای شرکت گاز و سازمان نظام مهندسی انجام شده باشد، مهندس ناظر تأییدیه نهایی لوله کشی انجام شده را صادر می‌کند.
مرحله دهم: درخواست بازدید نهایی از شرکت گاز
پس از دریافت تأییدیه نهایی از مهندس ناظر، مالک می تواند با مراجعه به اداره یا واحد مربوطه در شرکت گاز، درخواست بازدید نهایی و صدور دستور نصب انشعاب گاز (علمک) و کنتور را ثبت نماید. در این مرحله، مالک باید مدارک مربوط به تأییدیه مهندس ناظر و سایر مدارک مورد نیاز شرکت گاز را ارائه دهد.
مرحله یازدهم: خرید انشعاب و نصب علمک و کنتور
پس از بررسی مدارک ارائه شده و بازدید نهایی توسط شرکت گاز، هزینه انشعاب مشخص شده و فیش مربوطه برای مالک صادر می شود. مالک پس از پرداخت هزینه، منتظر هماهنگی برای نصب علمک و کنتور می ماند. در زمان مقرر، اکیپ های اجرایی شرکت گاز در محل حاضر شده و علمک (لوله انشعاب از خط اصلی شبکه گاز تا محل نصب کنتور در ملک) و کنتور گاز را در مکان تعیین شده توسط مهندس ناظر نصب می‌کنند. پس از نصب کنتور و انجام تنظیمات لازم، جریان گاز به طور رسمی در ملک برقرار شده و قابل استفاده است.
نکات ایمنی مهم و ضروری لوله کشی گاز ساختمان چیست؟
رعایت نکات ایمنی زیر، ضامن سلامت ساختمان و ساکنان آن و جلوگیری از بروز حوادث ناگوار ناشی از نشتی گاز خواهد بود:
- استفاده از تجهیزات استاندارد و دارای تأییدیه: از به کار بردن شیرآلات، لوله ها و اتصالات غیراستاندارد و فاقد علامت استاندارد جداً خودداری نمایید.
- نصب صحیح و اصولی دودکش ها برای وسایل گازسوز: دودکش های بخاری، آبگرمکن و سایر وسایل گازسوز باید به درستی نصب شده و از باز بودن مسیر آن ها اطمینان حاصل شود تا گازهای مضر حاصل از احتراق به طور کامل به خارج از ساختمان منتقل گردند.
- آموزش ساکنین در خصوص استفاده صحیح و ایمن از وسایل گازسوز: ساکنین ساختمان باید با نحوه کارکرد ایمن وسایل گازسوز، علائم نشتی گاز و اقدامات لازم در صورت بروز نشتی آشنا باشند.
- انجام بازرسی های دوره ای توسط متخصصین مجاز: سیستم گاز رسانی ساختمان باید به صورت دوره ای (حداقل سالی یک بار) توسط کارشناسان مجرب و دارای صلاحیت مورد بازبینی قرار گیرد و در صورت مشاهده هرگونه نقص یا ایراد، نسبت به رفع آن اقدام شود.
قیمت لوله کشی گاز ساختمان
هزینه لوله کشی گاز ساختمان به عوامل مختلفی بستگی دارد و هر کدام از این عوامل به نوعی تعیین کننده ی قیمت لوله کشی و هزینه های مربوطه است. فاکتورهای تاثیرگذار بر قیمت لوله کشی گاز برای یک ساختمان شامل مواردی است که در ادامه مشاهده می کنید.
- مساحت ساختمان و نوع کاربری آن
- روش لوله کشی ساختمان (روکار یا تورکار و ...)
- تعداد طبقات بنا
- نوع کنتور ساختمان
- تغییرات قیمت مصالح و مواد مصرف شده
- حجم پروژه
قیمت لوله گازی
قیمت لوله گازی نیز مانند سایر مقاطع فولادی به دلیل نرخ تورم، تغییرات قیمت دلار و ... به صورت روزانه تغییر می کند. برای استعلام قیمت انواع لوله گازی می توانید به وب سایت مدیران آهن مراجعه کنید و یا با شماره تلفن ۰۳۱۳۴۱۵۵ تماس بگیرید.
کلام پایانی: ایمنی و استاندارد، اولویت اصلی در لوله کشی گاز ساختمان
لوله کشی گاز ساختمان، فرآیندی تخصصی و بسیار حساس است که کوچک ترین سهل انگاری در طراحی، اجرا یا نگهداری آن می تواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. انتخاب صحیح مصالح استاندارد، رعایت دقیق روش های اجرایی (توکار یا روکار) مطابق با مقررات، و نظارت مستمر بر تمامی مراحل کار، از ارکان اصلی سیستم لوله کشی گاز ساختمان است. با رعایت اصول فنی، استانداردهای ایمنی و بهره گیری از خدمات متخصصان مجرب، می توان از بروز حوادث ناگوار پیشگیری نمود و محیطی امن و آرام را برای ساکنین ساختمان فراهم آورد.
