خاموت چیست؟ آشنایی با انوع خاموت وکاربردها
تاریخ به روز رسانی: ۲۸ آذر ۱۴۰۳
نویسنده: تیم محتوای مدیران آهن
خاموت یکی از اجزای مهم در سازه‌های بتنی است که معمولاً از میلگردهای خمیده ساخته می‌شود و برای تقویت برشی و جلوگیری از ترک خوردگی بتن در تیرها و ستون‌ها به کار می‌رود. این عنصر سازهای به تثبیت آرماتورهای طولی کمک کرده و نقش اساسی در افزایش پایداری و استحکام کلی سازه ایفا می‌کند. انواع خاموت از جمله خاموت ساده، مارپیچی (حلزونی)، دایره‌ای، مثلثی، یو شکل، دو سر مهندسی، یک سر مهندسی، و سلولار هرکدام بر اساس نیازهای مختلف سازهای و شرایط بارگذاری انتخاب می‌شوند. انتخاب مناسب نوع خاموت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد سازه و مقاومت آن در برابر نیروهای داخلی و خارجی داشته باشد.
در ساخت و سازهای مدرن، نقش بتن و فولاد در ایجاد مقاومت و پایداری سازه‌ها بسیار حائز اهمیت است. یکی از اجزای کلیدی در سازه‌های بتنی، خاموت است که به طور خاص برای افزایش استحکام، کنترل ترک خوردگی، و مقاومت در برابر نیروهای برشی و لرزه‌ای استفاده می‌شود. خاموت نوعی میلگرد خمیده است که معمولاً به شکل بسته یا نیمه بسته ساخته می‌شود و در سازه‌های بتنی برای مهار میلگردهای طولی و تقویت بتن در برابر نیروهای برشی و پیچشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه فولادی در بخش‌هایی از سازه که تحت تأثیر نیروهای جانبی (مانند زلزله) یا برشی قرار دارند، به کار می‌رود و نقش بسیار مهمی در جلوگیری از ترک خوردگی و شکست زود هنگام بتن ایفا می‌کند. در این مقاله خواهیم گفت که خاموت چیست، همچنین انواع مختلف آن و کاربردهای هر یک از آن ها در مهندسی سازه چیست. با مدیران آهن همراه باشید.
امکان اطلاع از قیمت انواع محصولات فولادی و استعلام موجودی انبار از طریق لینکی که در ادامه مشاهده می کنید برای شما فراهم شده است؛ با ما در تماس باشید!
معرفی انواع خاموت
انواع خاموت که حاصل از فرایند خمکاری میلگرد است، در اشکال و فرم های مختلف تولید و در بخش های مختلف ساختمان استفاده می‌شود؛ به ویژه در ستون‌ها و تیرها، با هدف جلوگیری از گسیختگی برشی و افزایش یکپارچگی سازه. استفاده صحیح از خاموت‌ها، نه تنها به بهبود عملکرد سازه کمک می‌کند، بلکه ایمنی و دوام آن را تضمین می‌کند. این محصولات فولادی بر اساس فرم و شکل ظاهر، نوع خم و کاربردشان به انواع مختلف تقسیم می‌شوند. در ادامه، به بررسی رایج‌ترین انواع خاموت‌ها می‌پردازیم.
پیشنهاد مطالعه: انواع خم میلگرد
خاموت معمولی
خاموت معمولی یکی از رایج ترین و ساده ترین نوع خاموت است که معمولاً از میلگردهای خمیده با زاویه ۹۰ درجه در دو سر تشکیل می‌شود. این نوع خاموت به دلیل طراحی ساده و هزینه تولید پایین، در پروژه‌های کوچک و سازه‌هایی با نیازهای مقاومتی معمولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. خاموت معمولی به طور عمده برای تقویت برشی در تیرها و ستون‌ها و جلوگیری از گسیختگی ناشی از نیروهای جانبی یا ترک خوردگی بتن استفاده می‌شود. همچنین نصب آسان آن باعث شده که در پروژه‌های ساختمانی با بودجه محدود یا در مناطقی با تجهیزات ساده به عنوان گزینه‌ای اقتصادی و کاربردی انتخاب شود. خاموت معمولی در اندازه های مختلف و به دو روش تولید می شود. روش اول به صورت دستی و با استفاده از اهرم و روش دوم با کمک دستگاه انجام می شود.
خاموت سنتی
خاموت سنتی به روش دستی و با ابزارهای ساده مانند دستگاه‌های خم‌کن مکانیکی یا حتی به صورت دستی توسط نیروی انسانی تولید می‌شود. این نوع خاموت به دلیل سادگی در ساخت، در پروژه‌های کوچک و کارگاه‌های سنتی که تجهیزات پیشرفته در دسترس نیست، به طور گسترده استفاده می‌شود. با وجود هزینه پایین تولید، کیفیت و دقت خاموت سنتی وابستگی زیادی به مهارت و تجربه ی اپراتور دارد. این مسئله ممکن است در سازه‌های حساس، محدودیت‌هایی ایجاد کند. از انواع خاموت سنتی معمولاً در سازه‌های کم ارتفاع، دیوارهای برشی سبک، و پروژه‌هایی که نیروی برشی بالایی را تحمل نمی‌کنند، استفاده می‌شود. این نوع خاموت معمولا با خم 90 درجه تولید می شود.
خاموت ساده
خاموت ساده یکی از پرکاربردترین انواع خاموت است که به طور معمول خم میلگرد در آن زاویه ۹۰ درجه دارد. این نوع خاموت به دلیل طراحی ساده و هزینه تولید پایین، در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی به کار می‌رود و عمدتاً برای تقویت تیرها و ستون‌های بتنی در برابر نیروهای برشی و جلوگیری از ترک خوردگی بتن استفاده می‌شود. خاموت ساده به راحتی نصب می‌شود و به عنوان یک گزینه اقتصادی و مؤثر در پروژه‌های کم هزینه یا سازه‌های با نیاز مقاومتی متوسط به ویژه در ساختمان‌های مسکونی و تجاری کوچک بسیار مناسب است. این نوع خاموت به صورت یک حلقه باز یا بسته طراحی می شود.
خاموت سلولار
خاموت سلولار نوعی خاموت با طراحی خاص و پیشرفته است که به صورت دایره‌های متوالی یا الگوهای هندسی مشابه تولید می‌شود. این نوع خاموت معمولاً در پروژه‌هایی با الزامات سازهای خاص، مانند سازه‌های مدولار، پیش‌ساخته و صنعتی استفاده می‌شود. طراحی منحصر به فرد خاموت سلولار علاوه بر تأمین استحکام برشی و پیچشی بالا، باعث توزیع یکنواخت نیروها در بتن می‌شود و از تمرکز تنش در نقاط خاص جلوگیری می‌کند.
به دلیل استفاده از تجهیزات پیشرفته برای تولید این خاموت، کیفیت و دقت آن بسیار بالا بوده و گزینه‌ای ایده‌آل برای پروژه‌های بزرگ، سازه‌های پیچیده، و مناطقی است که زیبایی و کارایی به‌طور همزمان اهمیت دارند. خاموت سلولار جدیدترین و پیشرفته ترین نوع خاموت است و بر اساس استاندارد PI_SYSTEM تولید می شود. استفاده از خاموت سلولار سبب استحکام بیشتر بتن می شود به طوری که ضعف کششی میلگرد طولی را هنگام زلزله جبران کرده و از خمش آن ها جلوگیری می کند.
خاموت دو سر مهندسی
خاموت دو سر مهندسی نوعی خاموت است که در آن دو سر میلگرد به‌طور ویژه با خم ۱۳۵ درجه طراحی می‌شود. این طراحی باعث می‌شود تا خاموت به راحتی داخل بتن جای گیرد و استحکام بهتری در برابر نیروهای برشی و پیچشی ایجاد کند. خاموت دو سر مهندسی معمولاً در سازه‌هایی با بارگذاری‌های متوسط و بالا استفاده می‌شود، زیرا این طراحی به تثبیت آرماتورهای طولی کمک کرده و از حرکت و جابجایی آن ها جلوگیری می‌کند. این نوع خاموت به دلیل سهولت در نصب و افزایش دوام، در پروژه‌های مختلف مانند پل‌ها، برج‌ها و ساختمان‌های بلند مرتبه کاربرد زیادی دارد. خاموت دو سر مهندسی یکی از استانداردترین انواع خاموت هاست.
خاموت یک سر مهندسی
خاموت یک سر مهندسی نوعی خاموت است که در آن یکی از سرهای میلگرد به طور خاص به صورت خم ۱۳۵ درجه طراحی می‌شود. این طراحی باعث می‌شود که خاموت به راحتی داخل بتن قرار گیرد و ارتباط بهتری با آرماتورهای طولی برقرار کند. خاموت یک سر مهندسی معمولاً در سازه‌هایی که نیاز به استحکام متوسط دارند، مانند ستون‌ها و تیرهای بتنی با بارگذاری‌های معمولی، استفاده می‌شود. این نوع خاموت به دلیل نصب آسان و بهبود عملکرد در برابر نیروهای برشی و کششی، در پروژه‌های ساختمانی با سرعت ساخت بالا و هزینه‌های کنترل شده کاربرد زیادی دارد.
خاموت ربات
خاموت ربات، شباهت زیادی به خاموت مارپیچ دارد. این نوع مقطع فولادی از طراحی خاصی برخوردار است که آن را از سایر انواع خاموت‌ها متمایز کرده است. خاموت ربات به طور عمده توسط دستگاه‌های پیشرفته CNC ساخته می‌شود. در ساختار آن، مقطعی مربعی شکل وجود دارد که در یک گوشه آن قرار گرفته است. این ویژگی وجه تمایز آن با خاموت مارپیچ است. طراحی خاموت ربات به گونه‌ای است که علاوه بر عملکرد برشی و مقاومتی بالا، در ساختارهای پیچیده و با نیاز به دقت بالا استفاده می‌شود.
خاموت دایره ای
خاموت دایره‌ای نوعی خاموت است که به طور خاص برای استفاده در ستون‌ها و سازه‌های بتنی با مقطع دایره‌ای طراحی می‌شود. این نوع خاموت معمولاً از میلگردهای نازک‌تر ساخته شده و به صورت حلقه‌های دایره‌ای دور آرماتورهای طولی قرار می‌گیرد. هدف اصلی خاموت دایره‌ای تقویت بتن در برابر نیروهای برشی و جلوگیری از ترک خوردگی بتن در نقاطی است که فشار زیادی بر آن وارد می‌شود. این نوع خاموت به دلیل شکل خاص خود، به طور ویژه در ستون‌های مدور و سازه‌های بتنی با قالب‌های گرد استفاده می‌شود و می‌تواند مقاومت و پایداری سازه‌های بتنی در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله را به طرز قابل توجهی افزایش دهد. استفاده از خاموت دایره‌ای در این نوع سازه‌ها، علاوه بر تقویت عملکرد سازه، خواص زیبایی شناسی و طراحی سازه را نیز بهبود می‌بخشد.
خاموت مثلثی
خاموت مثلثی، همانطور که از نام آن پیداست، نوعی خاموت است که به صورت مثلثی طراحی و ساخته می‌شود و به طور معمول در سازه‌های بتنی با نیاز به تقویت مقاومت برشی در نقاط زاویه‌دار یا ترک خوردگی‌های احتمالی استفاده می‌شود. این نوع خاموت، به دلیل شکل خاص خود، می‌تواند مقاومت بیشتری نسبت به خاموت‌های ساده در برابر نیروهای جانبی و برشی ایجاد کند و برای سازه‌هایی که نیاز به توزیع یکنواخت‌تر نیرو دارند، گزینه مناسبی است. خاموت مثلثی معمولاً در پروژه‌هایی با هندسه پیچیده یا در محل‌هایی که فشار و تنش‌ها به طور غیرمتعارف توزیع می‌شوند، کاربرد دارد. طراحی این مقطع فولادی به‌گونه‌ای است که می‌تواند در نقاط حساس سازه از جمله تیرها و ستون‌ها، عملکرد بهتری در جلوگیری از ترک خوردگی و شکست بتن ارائه دهد.
خاموت یو شکل(U)
خاموت U شکل (یو شکل) نوعی خاموت است که به صورت خمیده با دو سر باز و به شکل حرف "U" طراحی می‌شود. این نوع خاموت معمولاً در نقاطی استفاده می‌شود که نیاز به تقویت برشی در اطراف میلگردهای طولی وجود دارد، اما نصب آن راحت‌تر و سریع‌تر از خاموت‌های بسته است. طراحی خمیدگی به شکل U موجب می‌شود که این نوع خاموت بتواند به طور مؤثر نیروهای برشی را در نواحی خاصی از سازه‌های بتنی مانند تیرها، ستون‌ها و دیوارها جذب کند. خاموت U شکل به طور خاص بیشتر در سازه‌هایی مورد استفاده قرار می گیرد که به انعطاف‌پذیری بیشتر در نصب و ساخت نیاز داشته باشد؛ مانند ساختمان‌های مسکونی یا پروژه‌های با طراحی ساده‌تر. این نوع خاموت با کاهش هزینه و کاهش زمان نصب، به عنوان گزینه ای مقرون به صرفه در تقویت سازه‌های بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خاموت مارپیچ (اسپیرال یا حلزونی)
خاموت مارپیچ نوعی از انواع خاموت است که به صورت یک حلقه مارپیچ یا حلزونی شکل طراحی می‌شود و به طور عمده در ستون‌های بتنی استفاده می‌شود. این نوع خاموت به صورت پیوسته و با یک زاویه مشخص حول آرماتورهای طولی پیچیده می‌شود و به این ترتیب، استحکام بیشتری در برابر نیروهای برشی و پیچشی فراهم می‌کند. خاموت مارپیچ به دلیل شکل خاص خود، می‌تواند نیروی برشی را به طور یکنواخت در سطح مقطع توزیع کرده و احتمال ترک خوردگی و شکست را در بتن به حداقل برساند. علاوه بر این، خاموت‌های اسپیرال مقاومت بالایی در برابر نیروهای لرزه‌ای و نیروهای محوری ایجاد می‌کند. همین دلیل در سازه‌هایی که تحت تأثیر نیروهای زلزله یا نیروهای جانبی شدید قرار می‌گیرند، مانند برج‌ها، پل‌ها و ساختمان‌های بلند، کاربرد زیادی دارند. انتخاب خاموت مارپیچ به طور ویژه در ستون‌های دایره‌ای و سازه‌های پیچیده، انتخابی مناسب است، زیرا علاوه بر تقویت عملکرد سازه، فرایند آرماتوربندی را انعطاف‌پذیرتر کرده و نصب آن را آسان می کند.
ضرورت استفاده از خاموت در ساختمان سازی
استفاده از خاموت در ساختمان سازی از ضروریات اساسی برای تضمین ایمنی و پایداری سازه‌های بتنی است. خاموت‌ها نقش کلیدی در تقویت مقاومت بتن در برابر نیروهای برشی، جلوگیری از ترک خوردگی بتن، و افزایش استحکام سازه در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله یا باد ایفا می‌کنند. این عناصر با تثبیت آرماتورهای طولی، از جا به جایی آن ها در هنگام بتن ریزی جلوگیری کرده و استحکام کلی مقاطع سازهای مانند تیرها و ستون‌ها را افزایش می‌دهند. همچنین، خاموت‌ها تنش‌های برشی را به طور یکنواخت توزیع کرده و مانع از گسیختگی ناگهانی بتن می‌شوند. در طراحی سازه‌های مقاوم در برابر زلزله، خاموت‌ها نقشی حیاتی دارند، زیرا با کنترل رفتار خمشی و برشی سازه، از فروپاشی ناگهانی در اثر نیروهای دینامیکی جلوگیری می‌کنند و امنیت کلی ساختمان را تضمین می‌کنند.
مقررات ملی ساختمان در استفاده از خاموت
در طراحی و اجرای سازه‌های بتنی، رعایت مقررات ملی ساختمان در استفاده از خاموت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مقررات با هدف افزایش ایمنی، استحکام و دوام سازه‌ها تدوین شده‌اند و به عنوان یک راهنمای استاندارد برای مهندسان و پیمانکاران عمل می‌کنند. مقررات ملی ساختمان، مبحث نهم، مربوط به طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه شامل موارد زیر است:
- طول ناحیه ی بحرانی نباید از مقادیر زیر، کمتر باشد:
- یک ششم ارتفاع آزاد ستون
- ضلع بزرگ تر مقطع مستطیلی ستون
- قطر ستون
- 450 میلی‌متر
- فاصله ی خاموت ها در ناحیه بحرانی؛ در صورتی که خاموت از نوع بسته باشد نباید از مقادیر زیر کمتر باشد:
- 24 برابر قطر خاموت
- 8 برابر قطر کوچک‌ترین میلگرد طولی ستون
- نصف کوچک ترین ضلع مقطع ستون
- 300 میلی‌متر
- فاصله ی خاموت ها در دیگر نقاط اعضای فشاری، نباید از موارد زیر بیشتر باشد:
- 36 برابر قطر خاموت میلگرد خاموت
- 12 برابر قطر کوچک ترین میلگرد طولی
- 250 میلی‌متر
- کوچک ترین بعد عضو فشاری
کلام پایانی: خاموت چیست؟ کاربردهای انواع خاموت
در این مقاله گفتیم خاموت چیست و انواع خاموت را معرفی کردیم. این مقاطع فولادی یکی از اجزای حیاتی در سازه‌های بتنی است که با هدف تقویت و افزایش استحکام تیرها، ستون‌ها و سایر بخش‌های سازه در برابر نیروهای برشی و جانبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع خاموت، از جمله خاموت‌های ساده، مارپیچی، دایره‌ای، مثلثی، یو شکل، دو سر مهندسی و ... هرکدام برای کاربردهای خاص طراحی شده‌اند و بسته به نوع سازه، الزامات مقاومتی و شرایط بارگذاری، انتخاب می‌شوند. استفاده صحیح از خاموت‌ها، علاوه بر تضمین ایمنی سازه، به کنترل ترک خوردگی بتن، توزیع یکنواخت تنش‌ها و جلوگیری از گسیختگی ناگهانی کمک می‌کند. این عناصر با نقش کلیدی خود در طراحی و اجرای ساختمان‌ها، تضمین‌کننده دوام و پایداری سازه در برابر نیروهای مختلف محیطی و دینامیکی هستند؛ به همین دلیل، توجه به انتخاب و اجرای دقیق آن ها برای هر پروژه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در نهایت می توان گفت انتخاب نوع خاموت به نوع سازه، نیازهای مقاومتی و شرایط محیطی پروژه بستگی دارد.
برای اطلاع از قیمت روز محصولات، بهره مندی از خدمات مشاوره ای رایگان، انتخاب محصول مناسب و ثبت سفارش خرید از طریق لینکی که در ادامه مشاهده می کنید با واحد فروش شرکت بازرگانی مدیران آهن زاینده رود تماس بگیرید!