معرفی انواع ورق فلزی و کاربرد آن
تاریخ به روز رسانی: ۲۶ آبان ۱۴۰۳
نویسنده: تیم محتوای مدیران آهن
با توجه به اینکه ورق‌های فلزی، یکی از مهمترین مقاطع فولادی در صنعت‌های مختلف به شمار می‌رود، در این مقاله تصمیم گرفته شد انواع ورق‌های فلزی از لحاظ جنس، شیوه تولید و قابلیت‌های مختلف را معرفی کنیم. پس اگر خریدار یا مصرف کننده ورق‌های فلزی هستید تا پایان این مقاله را مطالعه کنید. قبل از شروع مقاله به عنوان نکته بدانید که ورق‌های فلزی طیف گسترده ای از انواع ورق‌های فولادی، آلومینیومی، مسی، برنجی و غیره را شامل می‌شوند.
ورق فلزی، یک محصول با سطح مقطع تخت با ضخامت یکسان در تمام طول خود است که از جنس‌های مختلفی از جمله آلومینیوم، مس، برنج، فولاد، استیل و غیره تولید می‌گردد. ضخامت ورق‌های فلزی از چند میلی‌متر شروع تا چند سانتی‌متر متغیر است بستگی به کاربرد ورق فلزی که برای موقعیت‌های مختلف دارد آن را در ضخامت و طول‌های مختلف برش می‌دهند.
توجه داشته باشید، سطح ورق فولادی مسطح تر از آهن است و از شمش فولادی یا بیلت تولید می‌گردد؛ ورق فولادی یکی از مهمترین کاربردهای شمش فولادی است پس ورق فلزی با ورق فولادی را اشتباه نگیرید؛ ورق فولادی زیر دسته ورق‌های فلزی است ولی با هم یکی نیستند زیرا ورق‌های فلزی شامل جنس‌های دیگر از جمله آلومینیوم، مس، برنج و غیره هم می‌شود.
معرفی انواع ورق فلزی از لحاظ جنس
در زیر به معرفی انواع ورق فلزی و فولادی می پردازیم.
ورق سیاه فولادی
این محصول به عنوان ورق گرم از پر کاربردترین ورق‌های فولادی در بازار است. ورق فولادی سیاه، از شمش فولادی نورد‌شده در دمای بالا تولید و از سطحی زبر و رنگی تیره برخوردار است. این محصول فولادی به دلیل برخورداری از قیمت مناسب و مقاومت قابل قبول به صورت گسترده در صنعت‌های مختلف خودروسازی، سازه‌های سنگین، ساخت تجهیزات ماشین آلات، تانکر و سوله‌سازی و غیره استفاده می شود.
ورق روغنی فولادی
دومین ورق تولید شده از شمش فولادی، این محصول است که به دلیل برخوردار بودن از سطح صاف و براق، آن را با نام ورق روغنی یا ورق نورد سرد می‌شناسند، حالا چرا ورق سرد نامگذاری شده؟ چون این محصول بدون استفاده از حرارت زیاد ولی در فشار بالا تولید می‌گردد؛ در طی فرآیند تولید این ورق، فشار شدیدی بر روی ورق اعمال شود و در همان حین از غلتک‌ها عبور می‌کند که این کار موجب بهتر شدن استحکام و دوام ورق شده و قدرت تحمل آن در برابر فشار را بالا می‌برد. از ورق روغنی در مواردی که نیاز به دقت بالا و ظاهری مناسب باشد استفاده می‌کنند، همانند ساخت لوازم خانگی.
ورق گالوانیزه فولادی
ورق‌های فولادی را در حمام مذابی از فلز روی پوشش می‌دهند؛ محصول تولید شده را ورق گالوانیزه می‌نامند و به فرآیندی که به آن اشاره شد گالوانیزاسیون می‌گویند.
انجام این فرآیند سبب بالاتر بردن مقاومت ورق در برابر خوردگی و زنگ زدگی می‌شود. ورق فولادی گالوانیزه در صنایع مختلفی به دلیل برخورداری از دوام، مقاومت مکانیکی و انعطاف پذیری بالا مورد توجه قرار گرفته‌است.
ورق رنگی فولادی
ورق‌های فولادی بعد از گالوانیزه شدن، رنگ مناسبی ندارند برای حل این مشکل آن ها را با رنگ‌های الکترواستاتیک رنگ‌آمیزی می‌کنند؛ بعد از رنگ آمیزی، ورق گالوانیزه به رنگی تبدیل می‌شود و کاربردهای گسترده‌تری پیدا می‌کند. از جمله استفاده‌هایی که از این ورق می‌شود می‌توان به استفاده در سقف آلاچیق‌ها، لوازم اداری و غیره اشاره کرد.
ورق قلع اندود
از انواع ورق فلزی است که با لایه‌ای از قلع پوشیده شده‌است؛ همین پوشش به آن خاصیت ضد زنگ‌زدگی و خوردگی بخشیده است. از ورق قلع اندود در صنعت غذایی برای بسته‌بندی‌های خوراکی استفاده می‌شود البته این تنها کاربرد آن نیست. از دیگر خصوصیات این ورق قابلیت شکل دهی و جوش پذیری است که آن را برای استفاده در کاربردهای مختلف مناسب کرده است.
ورق استیل فلزی
از جمله انواع ورق‌های فلزی پر مصرف روز دنیاست که کمتر از دو درصد کربن در ترکیبات خود دارد؛ البته سایر آلیاژ‌های موجود در ورق استیل موجب گشته این محصول برای جوشکاری آماده‌شود. به عنوان اطلاعات بیشتر بدانید هرچقدر میزان کربن در ورق استیل زیادتر شود، مقاومت و سختی آن افزایش پیدا کرده ولی از شکل پذیری آن کم می‌شود. به دلیل وجود عنصر کروم در ترکیب این ورق، ضد زنگ می‌باشد. شاید تا کنون نام استنلس استیل را شنیده باشید و با استیل آن را یکی بدانید؛ ولی باید گفت استیل به آلیاژ‌های آهن و کربن گفته می‌شود که می‌توانند شامل آلیاژ‌های دیگر هم باشد ولی استنلس استیل نوع خاصی از استیل است که به دلیل ترکیبات ویژه تر از جمله وجود حداقل 10.5 درصد کروم در برابر زنگ زدگی و عوامل خورنده پایدار‌تر است. این ورق خود به دو سری استیل 300 و 400 دسته بندی می‌شود برای مثال از سری 430 در زمینه تزئینات استفاده می‌گردد.
آشنایی با ورق آجدار
نوعی دیگر از ورق فلزی است که سطح آن صاف و یکدست نیست بلکه دارای آج یا الگوهایی است که به صورت خطوط یا شیارهای متقاطع می‌باشند. همین برجستگی‌ها بر روی سطح این محصول سبب شده ضد لغزش باشد و آن را برای کاربردهای خاصی مناسب کند. ورق آجدار از جنس‌های مختلف فولاد، استیل، آلومینیوم و غیره تولید می‌شود.
آشنایی با ورق های آلومینیومی
این جنس ورق به دلیل برخورداری از وزن پایین و مقاومت بالا در برابر خوردگی و آسیب‌های هوازی و همچنین شکل پذیری مناسب، یکی از محبوب ترین ورق‌های فلزی در حال حاضر است. این ورق در موقعیت‌های حساس و در صنعت‌های مهمی از جمله هوافضا، خودروسازی، ساخت و ساز و غیره استفاده می‌شود. ورق‌های آلومینیوم به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم می‌شود:
ورق آلومینیوم آجدار
بر روی سطح این ورق آج‌هایی وجود دارد که آن را برای طراحی دکوراسیون داخلی، کفپوش، کابینت و غیره کاربردی کرده است.
ورق آلومینیوم کامپوزیتی: این مدل ورق آلومینیومی از یک لایه پلی اتیلن و کاغذ کرافت تولید می‌شود؛ وجود این لایه سبب می‌شود ورق در برابر عوامل بیرونی مقاومت خوبی از خود نشان دهد.
ورق آلومینیوم رنگی
جذابیت این دسته ورق آلومینیومی، با دو دسته دیگر قابل مقایسه نیست؛ همین موضوع آن را برای ساخت درب و پنجره، پوشش سقف‌ها و غیره کاربردی کرده است. حین تولید، رنگ توسط بار الکتریکی بر روی ورق با ضخامت 50 تا 100 میکرون قرار می‌گیرد. سپس برای ماندگاری رنگ، ورق را به کوره انتقال می‌دهند. ورق‌های رنگی آلومینیوم، در ضخامت‌های 0.2 تا 30 میلی‌متر تولید می‌گردند.
دسته بندی ورق‌های آلومینیومی به این چند مورد ختم نمی‌شود، این ورق فولادی از نظر ترکیبات به دو دسته خالص و آلیاژی نیز تقسیم بندی می‌شود. همانطور که از نامش پیداست نوع آلیاژی در ترکیبات خود مس، منیزیم، سیلسیم و روی دارد.
معرفی ورق دامپای فلزی
ورق‌های دامپا بیشتر از جنس فولاد یا آلومینیوم می‌باشند که یک روکش از جنس روی برای بالابردن مقاومت این محصول در برابر خوردگی بر روی آن وجود دارد. ورق‌های لمبه طول عمر زیادی دارند و در مقابل شرایط جوی نامناسب مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهند. لازم به ذکر است لمبه‌های فلزی اگر در ضخامت استاندارد مورد استفاده قرار گیرند، از نشتی هم جلوگیری می‌کنند. از آنجایی که ورق دامپا بیشتر از مواد بازیافتی تولید می‌گردد؛ با محیط زیست سازگار است. اجرای سقف با ورق دامپا به عنوان یک عایق صدا هم عمل می‌کند. اطلاعات بیشتر از این ورق را در مقاله ورق دامپا و کاربردهای آن مطالعه کنید.
معرفی ورق ضدسایش (هاردوکس )
به ورق‌های فولادی ضدسایش در برابر ضربه، ورق هاردوکس یا ضدسایش گفته می‌شودکه از این ورق به دلیل برخورداری از مشخصات منحصر به فرد در شرایط سخت صنعتی استفاده می‌شود. دلیل تحمل ضربه و سایش این محصول به این خاطر است که تحت یک فرآیند حرارتی ویژه تولید می‌شوند که سختی و مقاومت ورق را افزایش می‌دهد. هاردوکس در ضخامت و درجات مختلفی تولید می‌گردد برای مثال هاردوکس 400، هاردوکس 450 و غیره . در مقاله کاربرد ها و مشخصات ورق ضدسایش اطلاعات بیشتر راجب به این محصول را مطالعه کنید.
کاربرد این ورق در بخش‌های مختلف صنعت از جمله ساخت تیغه‌های برش، بدنه کامیون‌ها و ماشین آلات و تجهیزاتی که در معرض سایش و ضربه قرار دارند می‌باشد.
ورق شیروانی رنگی گالوانیزه
ورق شیروانی نوع دیگری از انواع ورق‌های فلزی می‌باشد که سطح آن ذوزنقه شکل یا موج دار است. این ورق به طور خاص برای پوشش سقف‌ها طراحی و تولید شده‌است. جنس این ورق عمدتاً از محصول فولاد گالوانیزه‌شده یا آلومینیوم است زیرا این ورق باید در شرایط جوی و نامناسب از خود مقاومت نشان دهد و دچار خوردگی و زنگ زدگی نشود. از جمله مزیت‌های دیگر این ورق برخورداری از ظاهر زیبا، وزن سبک، نصب راحت و غیره می‌باشد. ورق‌های شیروانی در مدل و رنگ‌های مختلفی در بازار موجود است. برای بهتر آشنا شدن با سایر مشخصات این ورق به مقاله ورق شیروانی چیست؟ انواع ورق شیروانی، مراجعه کنید.
ورق گالوالوم یا آلوزینک
این جنس ورق فولادی با لایه‌ای از آلیاژ آلومینیوم و روی پوشانده‌شده است. این ترکیب هم سبب می‌گردد ورق در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاومت خوبی داشته باشد. علاوه بر مقاومت در برابر خوردگی، این محصول به دلیل وجود آلومینیوم در ترکیباتش بازتاب حرارتی مناسبی است به این ترتیب می‌تواند دمای داخل سازه را کاهش دهد و انرژی کمتری برای خنک سازی فضای ساختمان نیاز باشد. ظاهر زیبا و دوام بالا دو خصوصیت دیگر این محصول به حساب می‌آید.
از ویژگی های ورق آلوزینک، مقاومت به خوردگی و حرارت بالا می باشد.
ورق پانج یا مشبک
این ورق توسط دستگاه پرس، سی ان سی یا حتی لیزر، در طرح‌های مختلف پانچ می‌شود. شکل‌های مختلفی برای پانچ وجود دارد از جمله: مربع، مستطیل، دایره و حتی طرح‌های سفارشی دیگر. پس ورق فلزی طرح‌دار حاصل فرآیند پانچینگ می‌باشد. در این فرآیند حساسیت بالایی برای یکسان‌شدن فاصله‌های بین هر پانچ وجود دارد. از مزیت‌های استفاده از این ورق، تهویه و عبور نور است همچنین تنوع در طرح‌های مشبک این ورق سبب محبوبیت آن برای استفاده در موقعیت‌های مختلفی از جمله کاربردهای تزئیناتی شده‌است.
یکی دیگر از کاربردهای ورق‌های پانچ استفاده در دامداری و پرورش طیور می‌باشد. ناگفته نماند سطح این نوع ورق، سبب ضد لغزش شدن آن شده‌است. ورق‌های پانچ در جنس‌های مختلفی وجود دارند؛ برای مثال ورق استیل، ورق گالوانیزه، ورق آهنی، ورق روغنی و غیره.
پس می توان گفت در واقع پانچ، نوعی عملیات است که بر روی ورق انجام می‌گیرد. اطلاعات تکمیلی راجب به این محصول در مقاله ورق مشبک چیست؟ انواع ورق پانچ موجود است.
ورق آلیاژی چیست؟
آلیاژ، کلمه ای فرانسوی است به معنای ترکیب کردن، پس زمانی که گفته می‌شود ورق آلیاژی بدین منظور است که نوعی ورق است که از ترکیب دو یا چند فلز دیگر تولید شده‌است. آلیاژ کردن با هدف افزایش مقاومت، استحکام، ضد زنگ بودن و در کل بهبود خواص مکانیکی محصول انجام می‌گیرد. پس می‌توان گفت تقریباً اکثر محصولاتی که با آن ها سرو کار داریم خالص نبوده و آلیاژی از چند فلز هستند.
برای مثال ورق a516 نوعی ورق آلیاژی گرم است که گرید‌های مختلفی دارد؛ از خاصیت مهم این محصول می‌توان به تحمل دمای بسیار بالا اشاره کرد به همین دلیل در دسته ورق‌های آتشخوار قرار دارد. یا مثلا ورق آلیاژی a283، در دسته ورق‌های مخزنی قرار گرفته از همین رو برای کاربردهای جوشکاری و خمکاری مناسب است.
این ورق در چهار گرید تولید و در بازار موجود است که گرید c در حال حاضر از پر مصرف‌ترین هاست. صفرتاصد مشخصات تکمیلی این محصول در مقاله صفرتاصد ورق آلیاژی و قیمت آن گفته شده است.
ورق api چه ورقی است؟
ورق American Petroleum Institute یا API مطابق با استانداردهای موسسه نفت آمریکا تولید می‌شود که در دسته محصولات فولادی خاص قرار دارد و برای کاربرد‌هایی همانند صنایع نفت و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دسته ورق معمولاً دارای مقاومت به خوردگی بالا، خواص مکانیکی بهبود یافته و توانایی تحمل فشار بالا می‌باشد.
استانداردهای مختلفی موسسه نفت آمریکا دارد که برای تولید محصولات از آن ها پیروی می‌شود از جمله API 5L، API 6D، API 6F و غیره . اطلاعات بیشتر در مقاله api چیست؟ مشخصات و کاربرد ورق api گفته‌شده است.
انواع ورق فلزی بر اساس شیوه تولید
تا اینجای مقاله انواع ورق فلزی بر اساس جنس و آلیاژ به کاررفته در آن ها معرفی شدند؛ اما دسته‌بندی انواع ورق فلزی به جنس آن ها ختم نمی‌گردد؛ ورق‌ها بر اساس روش تولید به دو دسته ورق‌های نورد سرد و گرم تقسیم بندی می‌شوند که در زیر به معرفی آن ها می‌پردازیم:
ورق‌های نورد گرم
این دسته ورق از طریق فرآیند نورد گرم به تولید می‌رسند یعنی فولاد در دمایی بالاتر از دمای تبلور مجدد نورد می‌شود. سطح ورق‌های تولیدشده در این روش سخت و ظاهر کدر رنگی دارند. ورق‌های سیاه از دسته ورق‌های نورد گرم به حساب می‌آیند.
"در ورق فولادی گرم نیز، عرض محصول بر اساس ضخامت آن تولید می‌شود که معمولا یکی از اعداد ۱۰۰، ۱۲۵، ۱۵۰ یا ۲۰۰ سانتی‌متر است."
ورق های نورد سرد
این دسته که از طریق فرآیند نورد سرد تولید می‌شوند پس از انجام نورد گرم و خنک سازی آن در دمای اتاق مجددا نورد شده تا ضخامت آن کاهش یابد و کیفیت بالاتری پیدا کند. به همین جهت محصولات نورد سرد از خواص مکانیکی بهتری برخوردارند همانند ورق‌های روغنی؛ سطح این ورق صیقلی و براق می‌باشد. برای گرفتن اطلاعات بیشتر راجب به ورق نورد و ورق نورد سرد می توانید به مقاله انواع ورق آهنی مراجعه کنید.
تفاوت‌های بین نورد سرد و گرم
در روش نورد گرم به نیرو و امکانات کمتری نیاز است؛ محصول تولیدشده به این روش در برابر نورد سرد از مقاومت کمتری برخوردار است و برای موقعیت‌هایی مناسبند که نیاز به استفاده از ورق با دقت بالا و سطح صاف و درخشان نیاز نیست.
ولی در روش نورد سرد، مقاومت و استحکام محصولات افزایش پیدا می‌کند و محصولات در سایز و ابعاد دقیق تولید می‌شوند؛ محصولات نورد سرد در مقابل نورد گرم از قابلیت انعطاف پذیری بالا، شکل پذیری و روغن کاری بهتری برخوردارند در نتیجه قیمت آن ها بیشتر است.
خب تا اینجا دو دسته اصلی معرفی شدند ولی باید گفت برخی از ورق‌ها هم از طریق گالوانیزه کردن، پوشش دهی، رنگ کردن، عملیات حرارتی و غیره تولید می‌شوند.
اگر اطلاعات گفته شده برای روش‌های تولید ورق، کافی نبود می‌توانید به مقاله انواع ورق بر اساس روش تولید سر بزنید.
کلام آخر
شاید برای شما سؤال شده باشد که لازمه اطلاع از انواع ورق فلزی چیست؟ باید گفت به دلیل تنوع بالا در محصولات فولادی و فلزی، لازم است قبل از خرید ورق با انواع آن آشنایی کامل داشته باشید تا حین خرید مناسب ترین محصول را برای استفاده در پروژه انتخاب کنید این یکی از راه‌های کاهش هزینه‌های ساخت و ساز است. با توجه به نوسانات موجود در بازار برای اطلاع از قیمت انواع ورق‌فلزی می‌توانید با شماره 03134155 تماس حاصل نمایید.
